________________
१४-१६ ]
एकविंशतितमः सर्गः
९७३
ते तथा गमनस्य श्रमं सहन्ते ते गमनश्रमं सहास्तथा वद्दिता परस्परं स्पृहा स्पर्द्धा येषां ते, तथा समुद् हर्षसहितो महः समुत्साहो येषां तेऽमी पत्तयः पदातयः शीघ्रमेव ययुर्गमनं चक्र: । 'मह उत्सव तेजसोः' इति विश्वलोचने ||१३||
सच्चमूक्रमसमुच्चलद्र जोव्याजतो व्रजति सा स्म भूभुजः । नीरुजोऽस्य विरहासहा सती पृष्ठतो वसुमतीव सम्प्रति ॥ १४ ॥
सच्चमूक्रमेत्यादि - सम्प्रत्यधुनाऽस्य नीरुजो रोगरहितस्य भूभुजो विरहासहा वियोगमसहमाना सती साऽसौ वसुमती धरणीव किल सती या चमूः सेना तस्याः क्रमाश्चरणास्तेः समुच्चल दुद्गच्छद् यद्रजस्तस्य व्याजतो मिषात् पृष्ठतो व्रजति स्म । अपहनुतिरुत्प्रेक्षा वालङ्कारः ॥ १४॥
वायुवर्त्मनि चलन्त्यसौ बलात् केतुपंक्तिरुडुपांशुनिर्मला ।
तस्य कीर्तिलतिका स्म राजते वर्द्धमानकतया महीपतेः ।। १५ ।। वायुवर्त्मनीत्यादि - वायुवर्त्मनि गगने - बलाद्वायुप्रभावाच्चलन्ती या किलोडुपस्य चन्द्रमसोंऽशुवत्किरणसमूहवन्निर्मला स्वच्छा केतु पंक्तिः पताकाततिः, सा तस्य महीपतेर्जयकुमारस्य वर्द्धमानकतयोत्तरोत्तरप्रसरणरूपेण कीर्तिलतैव कोतिलतिका सैव राजते स्मेत्यपह नृत्यलंकारः ॥१५॥
भूरिशोऽगुरुविलेपनश्रियं सन्दिशत्किल विशामतिप्रियम् ।
खातमर्व चरणैर्नभस्यदः संजगाम जगतीरजः पदम् ॥ १६ ॥ भूरिश इत्यादि - अर्वतां हय नां चरणैः खातमुत्कोचितं यज्जगतीरजस्तत् किल विशां पूर्वादोनां भूरिशोऽगुरुविलेपनस्य श्रियं शोभां सन्दिशत् सद् अवोऽत्मुके नभसि गगनेऽतिप्रियं पदं संजगाम ॥ १६ ॥
सहन करने में समर्थ थे, जिन्होंने आगे बढ़नेकी परस्पर शर्त बांध रक्खी थी तथा जो हर्ष और उत्साहसे सहित थे, ऐसे ये पैदल सैनिक शीघ्र चल रहे थे ॥ १३॥
अर्थ- - इस समय सेनाके पदाघातसे जो धूलि उड़ रही थी, उससे ऐसा जान पड़ता था मानों नीरोग राजाके विरहको सहन करनेमें असमर्थ होती हुई पृथिवी ही धूलिके बहाने पीछे चल रही हो ||१४||
अर्थ - आकाश में वायुके प्रभावसे फहराती चन्द्रमाको कान्तिके समान निर्मल ध्वजाओं की जो पति सुशोभित हो रही थी, वह राजा जयकुमारकी दिनप्रतिदिन बढ़ती हुई कीर्तिलता ही थी ||१५||
अर्थ - घोड़ों की टापोंसे खुदी हुई जो पृथिवीकी धूलि थी, वह पूर्वादि दिशाओंके अगुरु चन्दनसे निर्मित गाढ़ विलेपनको शोभाको प्रकट करती हुई आकाश में
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org