________________
९३८ जयोदय-महाकाव्यम्
[१९-२० वतिनो वाग्वाणी साप्यविलम्बात् त्वरितमेवातिथिसत्करणमतिथेरागतस्य जयकुमारस्य सत्करणं क्षेमपृच्छादिरूपं तदेव फलं तद्रसितु समास्वादयितु पक्षिणी पक्षपातवतो जाता। यथा दृष्टिभ्रमरी जाता तथा वाक्पक्षिणीति यावत् ॥ १८॥ नयनतारक ! मेऽप्युपकारक ! सहद आवज वैरिनिवारक !। स्वजनसज्जनयोः परिचारक ! चिरतरादुपयासि विचारक ! ॥१९॥
नयनेत्यादि-हे मम नयनतारक ! हे सुहृदः सरललोकस्योपकारक ! हे स्वजनसज्जनयोः परिचारक ! सेवाकारक ! हे विचारक ! आवज समागच्छ, चिरतरात्कालादुपयासि ॥ १९ ॥ इति प्रौढसम्भाषणोपात्तपाणिमदुप्रायपच्छीकुमारस्य वाणी। बिभीरुः शनैरद्ययौ हेऽनुमानिन् महीभृत्पतेः पाददेशे तदानीम् ॥२०॥ __ इतीत्यादि-इत्युक्तप्रकारं प्रौढनरपतेर्यत्सम्भाषणं तेनोपात्तः पाणिर्यस्यास्सा परिधृतहस्तेव खलु श्रीकुमारस्य जयदेवस्य वाणी या मृदुप्रायाणि सुकोमलानि पन्ति पदानि सुप्तिन्तरूपाणि यस्याः, पक्षे सुकुमोलचरणक्षेपवती च सा हेऽनुमानिन् पाठकजन ! शृणु । तदानीं तस्मिन्नेवावसरे महीभृत्पतेश्चक्रवर्तिनः, पक्षे नृहत्पवंतस्य पाददेशे चरणसमीपे, पक्षे उपपर्वतस्थाने या स्वभावादेव बिभोरुः भयवती स्त्रीत्वात् सा शनैर्मन्दं मन्दमुद्ययौ ॥२०॥
फलका स्वाद लेनेके लिये शीघ्र ही पक्षिणी-अग्रहवती अथ च पक्षिस्त्री बन गई।
भावार्थ-भरत महाराजने दृष्टिके द्वारा जयकुमारको देखा और वाणीके द्वारा कुशल समाचार पूछा ॥ १८॥ ___अर्थ-हे मेरी आँखोंके तारे! हे सरलजनोंके उपकारक ! हे वैरियोंके निवारक ! हे स्वजन और परजनोंके सेवक ! हे विचारक ! आओ, बहुत काल बाद आ रहे हो ॥ १९॥
अर्थ-हे पाठकजन ! सुनो, जिस प्रकार कोमल चरणों वाली कोई भक्ति स्त्री किसीके हाथका सहारा पाकर धोरे धीरे किसी विशाल पर्वतके शाखापर्वत पर चढ़ती है, उसी प्रकार सुबन्त-तिङन्त रूप कोमल पदोंसे सहित जयकुमारकी भक्ति-संकोचशील वाणी चक्रवर्तीके सम्भाषणरूप हाथका आलम्बन प्राप्त कर धीरे-धोरे महीभृत्पति-राजाधिराज (पक्षमें विशाल पर्वत) के पाददेश-चरणोंके समीप (पक्ष में शाखापर्वत पर) चढ़ी-पहुँची ।। २० ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org