________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ ८२
यो राट् तत्सम्बुद्धौ हे जयकुमार ! साम्प्रतमधुना प्रभात इव विक्रमस्य २००९ वर्षेऽपि किल सुभासः सूर्यदीप्त्याः सती चासौ कीर्तिरभ्युदयमञ्चति यद्वा सती कीर्तिर्यस्य स सुभासमहोदयोऽभ्युदयमञ्चति प्राप्नोति । तथा विनारिरजातशत्रु : मृदुवल्लभः कोमलप्रकृतिकप्रियो राट् राजेन्द्रप्रसाद ः स्थानं प्रथमं राष्ट्रपतिस्थानमञ्चति । अथवा विगता दिवंगता नारि- स्त्री यस्य स विनारिः, मृदुः कोमलप्रकृतिको वल्लभराट् 'बल्लभभाई पटेल' इति नाम्ना प्रसिद्धो राजनेता स्थानं प्रतिष्ठामञ्चति । पद्ममेव राजेति पद्मराज उत पद्मेषु राजेति पद्मराजः कमलं प्रसन्नं मुखमग्रभागो यस्य तद्भावस्तां प्रफुल्लतां याति । अथ च पद्मराज एतन्नामा राजनेता भारतदेशस्य स्वातन्त्र्यप्राप्तेः प्रसन्नमुखतां सस्मितवदतां याति । सिता रुक् दीप्तिर्यस्य स सितरुक् चन्द्रस्तस्य समाजः परिवारो नक्षत्रसमूह इतोऽस्मात् स्थानाद् निर्याति निर्गच्छति । अथवा सितरुचो गौराङ्गाः 'अंग्रेज ' इति नाम्ना प्रसिद्धास्तेषां समाजः समूह इतो भारतदेशान्निर्याति निर्गच्छति स्वदेशं गच्छति ॥८१॥
८७४
मज्जुस्व राज्यपरिणामसमर्थका ते सम्भावितक्रमहिता लसतु प्रभाते । सूत्रप्रचालनतयोचितदण्डनीतिः सम्यग्महोदधिषणा सुघट प्रणीतिः ॥ ८२
मञ्जुस्वरेत्यादि - अस्मिन् प्रभाते हे जयकुमार ! ते तव सम्यङ् महोदधिषणाया सुघटप्रणीतिः - सम्यङ् समीचीनं महस्तेजो ददातीति सम्यङ्महोदा, तथाभूता धिषणा बुद्धियंत्र तादृशी सुघटप्रणीतिर्मनस्कृतिरथवा सम्यङ् मह उत्सवो यस्मात्तच्च तद् दधि च तस्य
अथवा अभिगत प्राप्त है उदय उत्कर्ष जिसमें, ऐसे पद्मराज श्रेष्ठ कमल ( शतदल - सहस्रदल ) प्रसन्न अर्थात् विकसित है और सितरुक्समाज - चन्द्रमाका निकल रहा है, छिपकर अन्यत्र जा रहा है |
अर्थान्तर' - हे देव ! इस २००९ विक्रम संवत् में सुभासबोसकी उज्ज्वलकोर्ति अभ्युदयको प्राप्त हो रही है, अजातशत्रु तथा कोमल प्रकृति वालोंको प्रियराट् - डॉ० राजेन्द्रप्रसाद राष्ट्रपतिके आसनको प्राप्त हो रहे हैं, पद्मराज प्रसन्नमुखताको प्राप्त है, अर्थात् देशके स्वतन्त्र होनेसे हर्षका अनुभव कर रहे हैं और गोराङ्ग-अंग्रेजोंका परिवार अथवा समूह यहाँसे निकल रहा है-अपने देशको जा रहा है ॥ ८१ ॥
अर्थ --- हे जयकुमार ! इस प्रभात वेलामें आपकी वह दण्डनीति अच्छी तरह सुशोभित हो जो मञ्जुस्वराज्य- परिणामसमर्थका - अपने राज्यके सुन्दर
स्थानको प्राप्त हो रही है । मुखताको प्राप्त हो रहा है, परिवार - नक्षत्रगण यहाँसे
१. स्वतन्त्र भारत में जयोदय काव्यकी रचना होनेसे कविने उस समयका दिग्ददर्शन कराया है।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org