________________
५८-५९ ]
अष्टादशः सर्गः नक्षत्रता स्वयमधीतिदशामुपेता
पद्म श्रियः समुविताः प्रभवन्त्य एताः । कल्याख्य एष समयो भवदीक्षणीयो
जल्पे द्विजातिरुचितं सुजनानणीयः ॥५८॥ नक्षत्रेत्यादि-हे सुजन ! द्विजातीनां पक्षिणामुत च विप्राणां रुचितमभिलषितं जल्पे कलकलरवेऽथवा व्यर्थवितण्डावावेऽनणीयो वारं वारं भवति । नक्षत्रता ताराणां संहतिरीतिमधिकृत्य वर्तत इत्यधीति या दशावस्था तामुपेता विनाशं गता । अथवा क्षत्रता भत्रियत्वस्थितिः साधीतिवशामध्ययनवशां नोपेता स्वयं सुतरामेवापठितैव तिष्ठति । तत एवैतच्छ्रियः स्फूतिकोाविरूपास्ताः समुदिता एकत्रीभूय पद्म प्रभवन्ति पदोर्मा यस्यास्तीति तस्मिन् चरगजे शूद्रे स्फुरन्ति, पद्म कमले तु श्रियः सम्भवन्त्येव किल । इत्थमेष किल कल्याख्यः प्रातर्नामकः समयो भवता सुजनेन ईभणीयो दर्शनीयो विद्यतेऽथवा कलि: आख्या यस्य स कलिकालनामा समयो भवताऽवलोकनीयोऽस्ति ॥५८॥ नानाप्रसक्तिरिति यज्जडजेषु तेन
रक्ताम्बरत्वमितमर्कमहोदयेन । सर्वेद्विजैरधिकृता कणभक्षशिक्षा
__सम्पादिता च तमसा सुगतैकदीक्षा ॥५९॥ नानेत्यादि-यद्यस्मात्कारणात् मदनेषु कमलेषतापठितजातेषु नानाप्रसक्तिरनाप्रसक्तिरप्रसन्नभावो न भवति, उतानेकविधासल्लग्नतास्ति । इत्यत एव तेनार्कमहोदयेनार्कस्य
अर्थ-हे सुजन ! सज्जनोत्तम ! इस समय द्विजातियों-पक्षियोंकी बहुत भारी रुचि जल्प-कलकल शब्द करने में है और नक्षत्रता-नक्षत्रोंकी पंक्ति नाशको प्राप्त हो गई है, अतः ये समस्त लक्ष्मियाँ-शोभारूप सम्पत्तियाँ पद्म-कमलमें एकत्रित हुई हैं । यह कल्य-प्रातः नामका समय आपके द्वारा दर्शनीय है।
अर्थान्तर-हे सुजन ! इस समय द्विजातियों-ब्राह्मणोंकी बहुत भारो रुचि जल्प-व्यर्थके वितण्डावादमें है और क्षत्रता-क्षत्रिय जाति स्वयं अध्ययनकी . दशाको प्राप्त नहीं है, अर्थात् वह स्वयं पठन-पाठनसे रहित है, अतः ये समस्त
लक्ष्मियाँ पद्म-शूद्र वर्णमें एकत्रित हुई हैं-शूद्रोंका प्रभाव बढ़ रहा है। यह कल्याख्य-कलि नामका समय आप देखिये ॥५८॥
अर्थ-जडज-जलज-कमलोंमें अनाप्रसक्ति-अप्रसन्नता नहीं है, अर्थात् कमल विकसित होकर पूर्ण उल्लासको प्राप्त हो रहे हैं । इसलिये अर्कमहोदय
५७
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org