Page Text
________________
८९-९०] त्रयोदशः सर्गः
६५५ खुरैरिति । अश्वाः, हे धरित्रि, वतायं खेदोऽस्ति यवस्माभिनैसगिकचापलेन स्वाभाविकचाञ्चल्येन त्वं खुरैः शफैर्हताऽऽघातं नीतासीत्थं तामनुनयन्तः प्रसावयन्त इवैते तां जिघ्रन्तो घ्राणविषयां कुर्वन्तश्च मृदुभिमन्दमन्दैः पादचारः पर्यटन्ति स्म। उत्पेक्षा-काव्यलिङ्गयोः सङ्करः ॥ ८८ ॥
आजिघ्रतिप्राणतमस्तकेऽश्वे नासासमीरोत्थरजश्छलेन । तदीयसंसर्गसुखोत्सुकाया बभूव सद्यः स्फुरणं धरायाः ॥८९।। आजिघ्रतीति । प्रकर्षणानतं मस्तकं यस्य तस्मिन्नश्वे घोटके भुवमाजिघ्रति सति नासाया नक्रतत्याः समीरेणोत्तिष्ठति यत्तन्नासासमोरोत्थञ्च तद्रजस्तस्य च्छलेन, तस्याश्वस्यायं तदीयश्चासौ संसर्गः स्पर्शनादिरूपस्ततो यत्सुखं तस्मिन्नुत्सुकाया उत्कण्ठिताया धरायाः सद्य एव स्फुरणं रोमाञ्चनं बभूव । अपह्न त्यलङ्कारः ॥ ८९ ॥
अङ्के मुहुर्वेल्लतिवाह्निजाते तदास्यफेनप्रकराः पतन्तः । तदङ्गसङ्गेन विभिन्नहार-तारा इवामी विबभुर्धरियाः ॥१०॥
अङ्क इति । वाह्निजातेऽश्वे धरित्र्या अङ्क क्रोडे मुहूर्वारम्बारं वेल्लति क्रोडति सति, तस्याश्वस्य यदास्यं मुखं तस्य फेनप्रकरा हिण्डीरखण्डाः स्थाने स्थाने पतन्तस्तस्याङ्गस्य सङ्गन संसर्गेण विभिन्ना ये परित्र्या- हारा मौक्तिकत्रजस्तेषांतारा मोनिकानी विबभुविरेजुः। उत्प्रेक्षोपमयोः सङ्करः। 'तारो मुक्तादिसंशुद्धो तरणे शुद्धमौक्तिके' इति विश्वलोचनः ॥ ९ ॥
अर्थ : (घोड़े पृथ्वी पर इधरसे उधर घूमने लगे सो क्यों ? इस पर उत्प्रेक्षा है कि ) स्वाभाविक चपलताके द्वारा हमारे खुरोंके आघातसे पृथ्वीको चोट पहँचती है ऐसा सोचकर उसे अब कोमल चरणोंसे आश्वासन देते हुए और उसे सूघते हुए वे घोड़े इधर उधर घूमने लगे ।। ८८ ।। ___ अन्वय : प्राणितमस्तके अश्वे आजिघ्रति नासासमीरोत्थरजश्च्छलेन तदीयसंसर्गसुखोत्सुकाया धरायाः सद्यः स्फुरणं बभूव ।
अर्थ : उस समय घमते हुए घोड़ों ने पृथ्वीको सूघा तो नासिकाकी हवासे जो रज ऊपरको उठी उसके बहानेसे उस घोड़ेके संसर्ग-सुखको चाहने वाली पृथ्वीको रोमांच हुआ-सा ही प्रतीत हो रहा था ।। ८९ ।। ____अन्वय : वालिजाते धरित्र्याः अ मुहुः वेल्लति पतन्तः तदास्यफेनप्रकराः अमी तदङ्गसङ्गेन विभिन्नहारतारा इव विबभुः ।
अर्थ : पृथ्वीकी गोदमें जब घोड़ा घूम रहा था तब उसके मुखसे फेनके कण यहाँ वहाँ गिर रहे थे, वे ऐसे प्रतीत होते थे कि इस घोड़ेके अंगके सम्पर्क
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |