________________
त्रयोदशः सर्गः
किमनर्गलसर्पिणे स्थितिं क्षमता दातुमहो बलाय मे । त्रपयेव रजस्यथोद्धते मुखमेवं नभसा निगोपितम् ||३०||
किमनर्गलेत्यादि । अनर्गलस पिणेऽव्याहतं प्रसारं कुर्वतेऽमुष्य बलाय स्थित बातुं कि मे क्षमताऽस्ति ? अहो इत्याश्चर्ये । अथ एतावद्विशालायास्य बलाय स्थिति वातुं मे सामथ्यं नेवास्तीति त्रपया ह्रियेव तवोद्धते समुत्थिते रजसि नभसा मुखं निगोपितमासीत् ।
उत्प्रेक्षालङ्कारः ॥ ३० ॥
३०-३२ ]
अवरोधनभाजि राजितो नरयानानि चलन्ति विस्तृते । अतिमात्रमनीकनीरघौ निदधुः सत्तरणिश्रियं तदा ||३१||
६३३
अवरोधनेत्यादि । अनीकं सैन्यमेव नीरधिः समुद्रस्तस्मिन् विस्तृतेऽतिविस्तारयुक्ते राजितः पङ्क्तिबद्धतया चलन्ति यान्यवरोधनभाञ्जि, अन्तःपुरसम्वाहकानि नरयानानि तानि तदा समीचीनानां तरणीनां नौकानां श्रियं शोभामतिमात्र यथा स्यात्तथा निदधुः स्वीचक्रुः । रूपकम् ॥ ३१ ॥
प्रसृते खलु सैन्यसागरे मकराकारघरा हि सिन्धुराः । समुदञ्चितहस्तबन्धुराः क्रमशश्चेलुरुदीर्णवादरे || ३२ ॥
हस्ता
प्रसृत इति । प्रसृते प्रसारं गते सैन्यमेव सागरस्तस्मिन् समुदञ्चिता उत्थापिता ये धुरा मनोहरा ये सिन्धुराः करिणस्ते हि किलोदीणं वारां जलानां बलं यत्र तस्मिन् मकराकारधराः सन्तः क्रमशश्चेलुः । रूपकालङ्कारः ॥ ३२ ॥
अन्वय : अहो अनर्गलसर्पिणे बलाय स्थिति दातु किं मे क्षमता ? एवं त्रपयेव अथ उद्धते रजसि नभसा मुखं निगोपितम् ।
अर्थ : इस राजा जयकुमारका सेना दल जो बहुत तेजी के साथ फैल रहा है इसको स्थान देनेके लिए मेरेमें कहाँ सामर्थ्य है ? ऐसा सोचकर स्वयं आकाशने भी उठती हुई धूलिमें अपने आपके मुखको छिपा लिया ।। ३० ।
अन्वय : अतिमात्रं विस्तृते अनीकनीरधौ अवरोधनभाञ्जि राजितः चलन्ति नरयानानि तदा सत्तरणिश्रियं निदधुः ।
अर्थ : जिनमें अन्तःपुरकी स्त्रियाँ बैठी हुई हैं और जो पंक्ति बद्धरूपसे चल रहे हैं ऐसे नर-यान (पालकी - मियाने) उस विस्तृत सेनारूपी समुद्रमें उत्तम नौकाओंकी शोभाको धारण कर रहे थे ।। ३१ ।।
अन्वय : उदीर्णवादरे खलु प्रसृते सैन्यसागरे समुदञ्चित - हस्तबन्धुराः सिन्धुराः हि मकराकारधराः क्रमशश्चेलुः ।
६६ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
