Page Text
________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ ८३-८४
हयमिति । आत्मवान् विचारशील: काशिराट् यं हयमाह, सोऽस्मिन् गमिताङ्ग गमनरूपमिताः प्राप्ता अखिलाः प्रदेशा येन सोऽस्मिन् धरातले केवलमुत्तरश्च दक्षिणश्चोत्तरदक्षिणो यावध्वानौ तयोर्गभ्यान् गमनयोग्यान्, अरुणस्य सूर्यसारथेदम्यान् घोटकाञ्जितवान्, विषमान् कुटिलानपि जितवानिति ।। ८२ ।।
५९२
समदायि जनेश्वरेण मद्यामपि पद्माप्रणयेश्वराय शय्या | यदहीनगुणैर्नरोत्तमाय विषदैः सङ्घटितेति सम्प्रदायः ॥ ८३ ॥
समदायीति । अपि पुनर्नरोत्तमाय विष्णव इव पुरुषश्रेष्ठाय तस्मे वराय, कोदृशाय, पद्माया लक्ष्म्या इव सुलोचनायाः प्रणयस्य प्रेम्ण ईश्वरायाधिकारिणे तस्मै जनेश्वरेणाकम्पनेन शय्या समदायि दत्ता, या खलु मह्यां पृथिव्यामहीनैरन्यूनैर्गुणैः सूत्ररथ चाहीनां सर्पाणामिनः स्वामी शेषस्तस्य गुणैः अतएव विषदैः विषप्रदेः शुक्लैश्च सघटिता रचितेति, रचितेति सम्प्रदायो मार्गः ।। ८३ ।।
नहि किं किमो प्रदत्तमस्मै ददता तां तनुजामपीह तेन । मनुजातिसुजातिना त्रिवर्ग- प्रतिसर्गोऽस्म कृतो धराघवेन ॥ ८४ ॥
नहि किमिति । इह तावत्तनुजामपि स्वशरीरसम्भवां तां दवता प्रयच्छता घराधवेन स्वामिनाsकम्पनेन मनूनां कुलप्रवर्तकाणां जातौ समन्वये सुजाति: प्रसूतिर्यस्य
यान् विषमान् उत्तर-दक्षिणाध्वगम्यान् अरुणदम्यान् जितवान् ।
अर्थ : महाराज अकम्पनने जयकुमारको घोड़ा दिया जो कि धरातलपर क्या उत्तर क्या दक्षिण, सर्व ओर शीघ्र ही चलनेवाला था, इसलिये दक्षिण और उत्तरकी ओर ही चलनेवाले सूर्यके घोड़ों को भी जीतनेवाला था ॥ ८२ ॥
अन्वय : मह्यामपि पद्मा प्रणयेश्वराय नरोत्तमाय जनेश्वरेण शय्या समदायि यत् अहीनगुणैः विषदैः सङ्घटिता इति सम्प्रदायः ।
अर्थ. इस अवसर पर महाराज अकम्पनने जयकुमारके लिये शय्या दी वह शय्या कैसी थी कि विशद ( उज्ज्वल ) या विषद (विषको देनेवाली), अहीन गुण, (सर्पके गुणसे रहित) अथवा अहि जो सांप उनके इन (स्वामी) शेष नागके द्वारा निर्मित थी, और उत्तम रस्सीसे बनी हुई थी । आशय यह कि वह विष्णुकी नागशय्या के समान सुन्दर थी ।। ८३ ।।
अन्वय : अहो इह तान् तनुजाम् अपि अस्मै ददता तेन धराधवेन मनुजातिसुजादिना किं किं न हि प्रदत्तम् ? अस्य त्रिवर्ग-प्रतिसर्गः कृतः ।
अर्थ : उन अकम्पन महाराजने अपनी कन्या देकर जहाँ जयकुमारके
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |