Page Text
________________
८७-८८ ] एकादशः सर्गः
५५१ दुग्धमेवप्रशस्तिः सम्पत्तिर्यस्य तन्नवनीतं नाम मूक्षणमेवास्ति । अन्यथा यद्येवं न स्यात्तदा खलु धर्मसत्त्वं लब्ध्वा स्वेदपदाच्छ्रमजलव्याजाद् द्रवत्वं विगलनं कुतः प्रयाति, घृतमेव धर्मसत्त्वं लब्ध्वा विगलतीति यावत् ॥ ८६ ॥
एनां विधायानुपमां भविष्यत्स्तनस्मरोऽस्या विधिरप्यशिष्यः। मध्यादतोऽध्यानत दंशभागस्तदङ्गुलीनां त्रिवलीति भागः ॥८७।।
एनामित्यादि । एनामनुपमामनन्यसदृशीं विधाय कृत्वापुनरस्या भविष्यतोः स्तनयोः स्मरः स्मरणं यस्य स विधिविधाता नामकर्मरूपो यः खल्वशिष्यः केनापि शिक्षायोग्यो न भवति स निरङ्कुशः स्वयं स्फूर्तिकरश्चातोऽमुष्या मध्यान्नाभिस्थानावध्यात्तः सदंशभागः समपात्तः प्रशस्तलेशो येन सोऽभूत् । स्तननिर्माणार्थ मध्यप्रदेशादेवोत्तममंशं हस्तेनोत्थापितवान्, इति तस्याङ्गुलीनां यत्किञ्चिदागोऽपराधकरणमभूत् सैव त्रिवलोति भा त्रिवलिनामकाऽवयवप्रभाऽभूत् ॥ ८७॥ समुद्रतान्ताप्यधिकक्षमावा सुरीतिकी च सुवर्णभावात् । समस्ति संख्यातिगतानुभावापि या समुक्ताङ्कविधिः स्वभावात् ।।८।।
समुद्रेत्यादि । मुत्सहितं रतान्तं, स्लयोरभेवाल्लतान्तं पुष्पं यत्र सापि, पुन: कक्षमरण्यं शून्याटवीस्थानमधिकृत्य मा लक्ष्मीर्यस्या इति विरोधे, मुत्सहितो रतान्तः सुरतके लिए दूध ही सर्वस्व है। अन्यथा यदि ऐसा न हो, अर्थात् कामधेनुका शरीर नवनीतरूप न हो तो धूपके अस्तित्वको पाकर वह पसीनाके व्याजसे द्रव अवस्थाको कैसे प्राप्त करता ? नवनीत या घी ही तो धूपके संसर्गसे पिघलता है ॥ ८६ ॥
अन्वय : अनुपमाम् एनां विधाय अस्याः भविष्यत्स्तनस्मरः अशिष्यः अपि विधिः अतः मध्यात्तत्तदेशभागः तदङ्गलीनाम् आगः त्रिवली इति मा। ____ अर्थ : इस अनुपम सुलोचनाके शरीरका निर्माण करके भविष्यमें प्रकट होनेवाले इसके स्तनोंकी याद आते ही, विधाताने, जो किसीसे भी शिक्षा पाने योग्य नहीं है—निरङ्कश है, जिसका अपर नाम 'नामकर्म' है, सुलोचनाकी नाभिसे स्तनोंके निर्माण योग्य अंश निकाल लिया-इस कारण उसकी चारों अङ्गलियोंसे जो अपराध (आगः) हुआ वह 'त्रिवली' के नामसे अपनी छाप छोड गया है ।। ८७ ॥
अन्वय : या समुद्रतान्ता अपि अधिकक्षमा वा सुवर्णभावात् सुरीतिक: सङ्ख्यातिगतानुभावा अपि समुक्ताङ्कविधिः च स्वभावात् समस्ति ।
अर्थ : जो सुलोचना विकसित पुष्पोंसे युक्त है तो भी शून्य वनसे सुशोभित
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |