SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 562
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ६५-६६ ] दशमः सर्गः ५३९ कृत्वत्वादि । इह घनीभवंश्चासौ सुधासम्बन्धी सोधोयो रसौघः स एव नक्रं घ्राणनाम, यत्र तमुडुशक्रं चन्द्रमसमक्ष ललाटे कृत्वा, पुनरद्धस्य यौ द्वौ सत्पदौ तौ तु पुनः स्फुरन्तो रवानां वन्तानां व्याजाच्छलात् सुधांशा यत्र तयोः कपोलयोरदात् । स विधाता पूर्वोक्तप्रकारेण पूर्णचन्द्रेणास्या मुखं चक्र इति ॥ ६४ ॥ जगन्ति जित्वा त्रिभिरेव शेषावुपायनीकृत्य पुनर्विशेषात् । दृग्यामितः पञ्चशरः स्मरोतिशेते विधि तौ मफलीकरोति ॥६५॥ जगन्तीति । पञ्चशरा यस्य स स्मरः कामस्त्रिभिः शरैर्जगन्ति त्रिलोकी जित्वा वशीकृत्य पुनः शेषो द्वौ शरौ विशेषात् विशिष्टरूपत्वाद्ध तोरितोस्तस्याः सुशो दृग्भ्यां नेत्राभ्यां नेत्रे रचयितुमित्यर्थः। तस्य उपायनीकृत्य तो सफलीकरोति, विधि विधातारं चातिशेतेऽतिक्रामति ॥ ६५ ॥ सकज्जले रम्यदृशौ तु तत्वावलोचिके अप्यतिचञ्चलत्वात् । सुदूरदर्शित्वमिवोपहर्तुं श्रुती तदन्ते निहिते च कर्तुः ।। ६६ ।। सकज्जले इति । तत्त्वावलोचिके यथार्थसंवेदनकारिण्यो, अपि तु, अतिशयेन चलत्वात्, कज्जलेनाअनेन सहिते सकज्जलेऽस्या रम्यवृशावास्तामिति शेषः । एव अर्थ : सुलोचनाके शरीरके निर्माणमें ब्रह्माने एक चन्द्रमाका उपयोग किया। कैसे ? इस तरह कि आधे चन्द्रमासे उसके ललाटका निर्माण, जिस ( ललाट ) से बहा हुआ कुछ अमृत रस (घी की तरह ) जमकर नाक बन गया। शेष आधे चन्द्रमाको दो भागोंमें विभक्त करके, दोनों कपोलों में लगा दिया जिनके अन्दर दाँतोंके छलसे अमृतके अंश विद्यमान हैं ॥६४।। अन्वय : पञ्चशरः स्मरः त्रिभिः एव शरैः जगन्ति जित्वा शेषौ पुनः विशेषात् इतः दृग्म्याम् उपायनीकृत्य तो सफलोकरोति विधिं (च) अतिशेते । अर्थ : अरविन्द आदि पाँच बाणों वाले कामदेवने केवल तीन बार्णोसे तीनों लोकोंको जीतकर शेष दो बाणों को, विशिष्ट रूपसे सुलीचनाके नेत्रोंका निर्माण करनेके लिए उसे उपहारमें देकर, सफल कर दिया और ब्रह्मासे बाजी मार ली; ( क्योंकि ब्रह्माने जो वस्तु नहीं दी उसे उस ( कामदेव ) ने प्रस्तुत कर दिया ॥ ६५ ॥ अन्वय : तत्त्वावलोचिके अपि तु अतिचञ्चलत्वात् सकज्जले रम्यदृशौ सुदूरदर्शित्वम् उपहर्तुम् इव च कतु: श्रुती तदन्ते निदिते । अर्थ : सुलोचनाके सुन्दर लोचन यथार्थज्ञान कराने वाले हैं और अत्यधिक Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002756
Book TitleJayodaya Mahakavya Purvardha
Original Sutra AuthorN/A
AuthorBhuramal Shastri
PublisherDigambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj
Publication Year1994
Total Pages690
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Literature
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy