SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 539
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ जयोदय-महाकाव्यम् [ १८-१९ विशुद्धेत्यादि । नलेन कमलेन 'नलं तु सरसीरहे' इति विश्वः, तुल्यो पाणी हस्ती यस्यास्तस्या अमुष्याः पादाब्जराजौ, पादावेवाज्जानां राजानो तौ विशुद्धौ निर्दोषी पाष्ण चरणपृष्ठदेशौ सेनापृष्ठभागौ वा ययोस्तौ प्रयाणे गमनसमये समाक्रमणे वा, श्री राजहंसान्मराल श्रेष्ठान् भूपतीन्द्रांश्च जयतो जितवन्तौ इत्येतच्चित्रमाश्चर्यकारणं न हि किन्तु मे भूमिभृतोऽपि सेव्यावेतौ तवहो विस्मयप्रकरणम्, होति निश्चये ॥ १७ ॥ जङ्घे सुवृत्ते अपि बुद्धिमत्याः स्वयं सुवर्णानुगते च सत्याः । मनोजनानां हरतोयदीमे विलोमतैवात्र तु सेमुषी मे ॥ १८ ॥ ५१६ जङ्ग इति । सत्याः पतिव्रताया अस्था जङ्घे सुवृत्ते वर्तुलाकारे, यद्वा, सदाचारधारिके, अपि च स्वयं सुवर्णानुगते हेमघटितानुसारिण्यौ किञ्च, उत्तम गोत्रसम्भूते अपीमे यदि जनानां मनो हरतश्चित्तं गृह्णीतोऽत्र विलोमता, लोमाभावता यद्वा वैपरीत्यमेवास्तोति मे शेमुषी बुद्धिर्भवति, परधनहरणस्य होनकार्यत्वात् ॥ १८ ॥ घात्रा कृतास्याः प्रसृताच्छलेन प्रेङ्खाभरुस्तम्भमयीत्यनेन । स्फुरत्पदाङ्गुष्ठनखांशुराजिरन्तो रतेश्चानुवदेत्समाजी ॥ १९ ॥ धात्रेत्यादि । अस्याः प्रसृतयोर्जङ्घयोश्छलेनामेन धात्रा विरञ्चिना रतेः कामदेव अर्थ : जिसके हाथ कमल सरीखे कोमल और लाल हैं, उस सुलोचनाके चरणरूपी अब्जराज (कमलोंसे श्रेष्ठ अथ च साक्षात् राजा) विशुद्धपाण (सामुद्रिक शास्त्रकी दृष्टिसे निर्दोष एड़ियोंसे युक्त अथ च राजनीतिकी दृष्टिसे निर्दोष सेनाके पृष्ठ भागसे युक्त) हैं, इसीलिए वे प्रयाण (गमन अथ च आक्रमण) के अवसर पर श्रीसम्पन्न राजहंसों (राजहंस पक्षी अथ च विशिष्ट राजाओं) को जीत लेते हैं - यह कोई आश्चर्यकी बात नहीं है, आश्चर्यकी बात तो यह है कि मुझ भूमिभृत् (पर्वत अथ च राजा ) के लिए भी वे (सुलोचना के चरण) सेव्य हैं ।। १७ ।। अन्वय : बुद्धिमत्याः सत्याः च जङ्घे सुवृत्ते स्वयं सुवर्णानुगते अपि यदि इमे जनानां मनः हरतः, अत्र तु विलोमता एव ( हेतुः इति ) मे शेमुषी । अर्थ : बुद्धिमती और शीलवती सुलोचनाकी जङ्घाएँ गोल ( सदाचारयुक्त) तथा स्वयं श्रेष्ठ वर्ण एवं स्वर्णसे युक्त (उत्तम गोत्रमें उत्पन्न) हैं, तो भी यदि ये दर्शक जनोंके मनका हरण-आकर्षण करती (चित्तको चुराती हैं तो इस विषय में उनकी निर्लोमा (विपरीत वृत्ति) ही कारण है - ऐसा मैं समझता हूँ ॥ १८ ॥ अन्वय : अनेन धात्रा अस्याः प्रसृताच्छलेन भरुस्तम्भमयी अन्तः स्फुरत्पदाङ्गुष्ठनखांशुराजिः च रतेः प्रेङ्खाकृता -- इति समाजी अनुवदेत् । Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002756
Book TitleJayodaya Mahakavya Purvardha
Original Sutra AuthorN/A
AuthorBhuramal Shastri
PublisherDigambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj
Publication Year1994
Total Pages690
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari & Literature
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy