Page Text
________________
४३४ जयोदय-महाकाव्यम्
[ २८-३० ननु मनुष्यवरेण निवेदितं मयि निवेदमनर्थमवेहि तम् । कथमिवान्धकलोष्ठमपि क्रमः कनकमित्युपकल्पयितुं क्षमः ॥२८॥
नन्विति । ननु स्मृतं मनुष्यवरेण सुमतिमन्त्रिणा यद्यपि निवेदितं कथितं किन्तु तं निवेदं निवेदनमपि मयि मूर्खेऽनर्थमेव अवेहि जानीहि, यतः कृतः क्रम उपायोऽन्धकलोष्टमपि धूर्तपाषाणमपि कथमिव कनकं सुवर्णमुपकल्पयितुं निर्मातुं क्षमः समर्थः स्यात् ? कदापि न स्यादित्यर्थः । दृष्टान्तालङ्कारः ॥ २८ ॥ स्तुतमुताऽस्तुतदैववशं तु तन्मम मनो हि जनो हितकृत्कुतः । सुरवरः प्रतिकर्तुमपीश्वरः किमु भवेद्भुवि भावि यदीश्वरः ॥२९॥
स्तुतमिति । स्तुतं ज्ञातमस्तुतस्य अज्ञातस्य दैवस्य वशमधीनं, मम मनश्चित्त हि यस्मात्ततः पुनरन्यो जनो हितकृत् कुतः स्यात् ? भुवि पृथिव्यां भावि यदीश्वरः समर्थस्तदा ततोऽन्यथाकतुप्रतिकर्तुं सुरवरोऽपि, ईश्वरः सामर्थ्यवान् भवेत् किमु ? न भवेदित्यर्थः ॥ २९ ॥ मम पितामहतुल्यवया मयातिचलितस्त्वमधीश दुराशया । प्रतिधृतो जय आप्तनयस्तथा जनविनाशकृदेवमहं वृथा ॥३०॥ ____ ममेति । हे अधोश अकम्पन महाराज, मम पितामहस्य ऋषभदेवस्य तुल्यं वयो आयुर्यस्य स त्वं दुराशया दुष्टाभिलाषयाऽतिचलितोव्यथां नीतः, तथा आप्तः समुपलब्धो नय
अन्वय : ननु मनुष्यवरेण निवेदितम्, ( किन्तु ) मयि तं निवेदम् अनर्थम् अवेहि । क्रमः अन्धकलोष्ठम् अपि कनकम् इति उपकल्पयितुं कथम् इव क्षमः ।
अर्थ : नहीं-नहीं, मन्त्रिवर सुमतिने मना तो किया था, किन्तु उसका वह निवेदन भी मेरेलिए व्यर्थ ही सिद्ध हुआ । ठीक ही है, अंधक पाषाणको कोई सोनेका कैसे बना सकता है ? ॥ २८ ॥ ___अन्वय : उत स्तुतम् अस्तुतदैववशं तत् मम मनः हि । तु जनः हितकृत् कुतः ? भुवि भावि यदि ईश्वरः ( तदा ) सुरः अपि प्रतिकर्तुं किमु ईश्वरः भवेत् ।
अर्थ : अथवा मैं समझ गया कि उस समय मेरा मन दुर्दैवसे आक्रांत हो गया था। फिर समझानेवाला क्या करे ? यदि भाग्य ही नहीं चाहता, वही सब कुछ करने में समर्थ है तो देवता भी उसे कैसे बदल सकता है ।। २९ ।।
अन्वय : अधीश मम पितामहतुल्यवयाः त्वं मया दुराशया अतिचलितः । तथा आप्तनयः जयः प्रतिधृतः । एवम् अहं वृथा जनविनाशकृत् ।
अर्थ : हे अकम्पन महाराज, आप मेरे बाबा ऋषभदेवके वयवाले हैं। उन आपका मैंने दुराशा से निरादर कर दिया और नीतिमान् जयकुमारके
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |