Page Text
________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ ३७
गृहं प्रसाद्य अलङ्कृत्य पुनः अम्बरं हत्वा आकाशमुल्लङ्घ्य नन्दनं स्वर्गवनं तनयं च अरमेति, अहो इत्याश्चर्ये । अथवा जरायां वृद्धावस्थायां विचारो विवेकः कुतः स्यात् । जयकुमारस्य कीर्तिर्लोकत्रयमापेति भावः ॥ ३६ ॥
२२
भावैकनाथो जगतां सुभासः सम्प्राप्य भानुश्रितधामतां सः । भूरञ्जनो यस्य गुणश्च देव इवास्य चारिर्ननु भेद एवं ||३७||
भावैकनाथ इति । भावानां प्राणिनां विभूतीनां वा, एकोऽद्वितीयश्चासौ नाथः स्वामी जगतां मध्ये लोकत्रयेऽपि सुभासः शोभनः भासः प्रभा यस्य सः । ' भासस्तु भासि गृद्धे च' इति विश्वलोचनः । भानुना सूर्येण श्रितं प्राप्तं धाम तेजस्तत्तां सूर्य तुल्यप्रतापवान् । यस्य गुणः स्वभावो भूरञ्जनो जनतायाः प्रसत्तिकरः । एवं पूर्वोक्तलक्षणलक्षितो देवो राजा जयकुमार आसीत् । अस्यारिश्चंष इव बभूव इत्यत्र ननु भेदोऽत्यन्तमन्तरमेव बभूव । अथवा भस्थाने द एव । यथा दावैकनाथः वननिवासकरः, जगतां सुदासः, दानुश्रितघामतां स संप्राप दानुभिर्देत्यैः श्रितं धाम तत्तामिति । यस्य जनो गुणश्च दूरं बभूव ॥ ३७ ॥
आलिंगन करती है । ठीक ही है, बुढ़ापेमें मनुष्य प्रायः विचाररहित हो ही जाता है । इसी तरह राजा जयकुमारको कीर्ति वृद्धिको प्राप्त होनेके कारण पलितके समान सफेद होती हुई नीचे नागलोकमें जाकर और ऊपर आकाश को पारकर इन्द्रके नन्दनवन तक पहुँच गयी । अर्थात् तीनों लोकों में फैल गयी ।। ३६ ।।
अन्वय : देवः भावैकनाथः जगतां सुभासः सः च भानुश्रितधामतां संप्राप, यस्य गुणः च भूरञ्जनः । किन्तु अस्य देवस्य अरिः च देवः इव ननु भेदः एव ।
अर्थ : राजा जयकुमार प्राणियों या विभूतियोंका धारक था। तीनों लोकों में शोभन कान्तिमान् था । वह सूर्य के समान तेजस्वी था । उसके गुण भी पृथ्वीमंडलको प्रसन्न करनेवाले थे । इतना ही नहीं, किन्तु उसका वैरी भी उसीके समान था, इसमें भेद है । अर्थात् 'भ' कारकी जगह 'द'कार है, ऐसा समझ लेना चाहिए ।
विशेष : राजा 'भावैकनाथ' था तो वेरी 'दावैकनाथ' अर्थात् वनका निवासी था । जयकुमार 'सुभास' था तो उसका वैरी 'सुदास' ( अच्छा नौकर ) । जयकुमार 'भानुश्रितधाम' था तो उसका वैरी 'दानुश्रितधाम' अर्थात् उनके मकानों में दानव रहने लगे थे। जयकुमारका गुण 'भूरंजन' था तो वैरीका गुण भी ऐसा था कि कुटुम्बीजन भी दूर हो गये थे ॥ ३७ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |