Page Text
________________
३८-३९ ]
प्रथमः सर्गः
नदन्ति वाजिप्रमुखाः परञ्च येनात्मगोत्रं समलङ्कतश्च । धात्रीफलं केवलमश्नुवानः कौपीनवित्तोऽरिरिवेशिता नः ॥ ३८ ॥
२३
नदन्तीति । नोऽस्माकमीशिता स्वामी चरितनायकः अरिरिव शत्रुसदृशशब्दवाच्यः । यतः को पृथिव्यां पीनं पुष्टिमतिशयितामापन्नं वित्तं यस्य स जयकुमारः, कौपीनं खण्डवस्त्रमेव वित्तं यस्य सः शत्रुः । केवलमात्मनि बलकरं धात्रीफलं पृथ्वीविभवमनुवानो भुञ्जानो जयकुमारः केवलं धात्रीफलम् आमलकीफलमेव अश्नुवानो वनस्थत्वात् शत्रुः । यस्य द्वारीति शेषः, वाजिप्रमुखा घोटकप्रभृतयो नदन्ति शब्दायन्ते । जयकुमारस्य दन्तिनो हस्तिनश्च वाजिनश्च तत्प्रभृतयो न भवन्ति शत्रोः । येन जयकुमारेण आत्मनो गोत्रं स्वकुलं समलङ्कृतं विभूषितं येन शत्रुणा स्वगोत्रं समलं मलिनं कृतमिति ॥ ३८ ॥
त्रिवर्गसम्पत्तिमतोऽत्र मन्तुमदक्षराणां कलनाः का सन्तु । न वेतिवार्थान्निधयो भवन्तु तस्येतिवार्तास्तु लयं व्रजन्तु || ३९ ||
त्रिवर्गेति । 'कु-चु-टु' इति त्रयाणां वर्गाणां समाहारस्त्रिवर्गं तस्य सम्पत्तिमतो राज्ञो जयकुमारस्य अत्र लोके मन्तुमदक्षराणां मवर्ग-तवर्गरूपाणामक्षराणां कलनाः प्ररूपणाः क्व सन्तु इति प्रश्ने जाते सति, अर्थात् सहजतया न वेति वा नव इत्थमेव
अन्वय : न: ईशिता अरिः इव यतः ( तस्य द्वारि ) वाजिप्रमुखाः नदन्ति । परं च येन आत्मगोत्रं समलङ्कृतम् । च केवलं धात्रीफलम् अश्नुवानः कौपीनवित्तः इति ।
अर्थ : हमारा चरितनायक अपने वैरीके समान ही था, क्योंकि वैरीके यहाँ हाथी, घोड़े आदि नहीं थे, किन्तु राजाके यहाँ घोड़े हरदम हिनहिनाया करते थे । वैरीने अपने गोत्रको कलंकित कर लिया था, तो राजाने अपने गोत्रको अच्छी तरह अलंकृत कर रखा था । वैरी जंगलोंमें रहनेके कारण केवल आँवले - के फल खाकर निर्वाह करता था, तो राजा पृथ्वीके फलको भोगता था । वैरीका कौपीनमात्र वित्त था तो राजा पृथ्वीभरमें अधिक से अधिक धनवाला था । इसे दोनों अर्थ निकल आते हैं ।। ३८ ।
अन्वय : तस्य त्रिवर्गसंपत्तिमतः मन्तुमदक्षराणां कलनाः क्व सन्तु, अर्थात् वा नवनिधयः भवन्तु तस्य ईतिवार्ताः तु लयं व्रजन्तु ।
अर्थ : वह राजा त्रिवर्ग - सम्पत्तिवाला था, इसलिए उसके यहाँ मन्तुमत् अक्षरों अर्थात् अपराधकारी शब्दोंकी संभावना कैसे हो सकती है ? उसके यहाँ . निधियाँ थीं और अतिवृष्टि आदि ईतियों (उपद्रवों ) की बात ही नहीं थी ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |