Page Text
________________
६५-६६ ]
अष्टमः सर्गः
४०९
हिम इति । हिमे हेमन्ततों तमश्छेत्तुमुद्यतस्य रवेः सूर्यस्येव तत्र चक्रपतेस्तुजं पुत्रमर्ककीर्तिमाक्रामतः सङ्गच्छतो वा अयस्य नाम सोमसूनोरग्रेऽन्तरे पुनर्द्रागकस्मात्ते अष्टचन्द्रास्तन्नामानो राजानो निपेतुराजग्मुः । उपमालङ्कारः ॥ ६४ ॥
मिथोऽत्र सम्मेलनकं समर्जन्नस्मै जनो वाजिनमुत्ससर्ज । अहो पुनः प्रत्युपकर्तुमेव मुदा ददौ वारणमेष देवः ।। ६५ ।।
मिथ इति । अत्र मिथो जातं सम्मेलनकं समर्जन् समर्थयन् कोऽपि विपक्षीयो जनोस्मै जयकुमाराय वाजिनं बाणमुत्ससर्ज । पुनरनन्तरं प्रत्युपकतु मेव किलैष देवो जयकुमारो सुवा प्रसन्नतया वारणं वदौ । वारणेन तमागतं बाणमवारयत् । अहो हेलयैव । यवि कश्चिद् वाजिनं ददाति तहि प्रत्युपकर्तुं तस्मै गजो दीयत इति शिष्टजनानामाचारः । समासोक्तिः ॥ ६५ ॥
सुवर्णरेखाङ्कितमेव बाणं ततो जये मुञ्चति सप्रमाणम् । मध्ये शरं रीतिधरं विसर्ग्यस्तत्याज मत्या जवनोऽरिवर्ग्यः ॥ ६६ ॥
सुवर्णेति । ततः पुनः शोभनो वर्णो गुणस्तस्य रेखयाऽङ्कितम् । यद्वा सुवर्णस्य हेम्नो रेखयाऽङ्कितं निर्मितं बाणमेव सप्रमाणं युक्तिपूर्वकं मुञ्चति सति जये चरितनायके मत्या बुद्धधा
अर्थ : अर्ककोर्तिपर जयकुमार द्वारा आक्रमण होता देख अष्टचन्द्र नामक राजा लोग बीचमें इस प्रकार आ गये, जिस प्रकार हेमन्तऋतु में अन्धेरा नष्ट करने में सूर्य को तत्पर देखकर उसके बीच तुषार (पाला) आकर खड़ा हो जाता है ॥ ६४ ॥
अन्वय : अहो अत्र मिथः सम्मेलनकं समर्जन् ( कः अपि ) जनः अस्मै वाजिनम् उत्ससर्ज । एषः देवः पुनः प्रत्युपकर्तुम् एव मुदा वारणं ददौ ।
अर्थ : दोनों सेनाओं का परस्पर सम्मेलन होनेपर जयकुमारके लिए उधर से किसीने बाण फेंका तो जयकुमारने उसका बीचमें ही निवारण कर दिया । दूसरा अर्थ : सामनेवाले शत्रुने उन्हें वाजि ( = बाण या घोड़ा) भेट किया तो इन्होंने प्रत्युपकारकी दृष्टिसे बदलेमें वारण ( = हाथी या निवारण ) दे दिया । शब्दश्लेष द्वारा कविने यहाँ जयकुमारकी दिखायी है ।। ६५ ॥
उदारता
अन्वय : ततः सप्रमाणं सुवर्णरेखाङ्कितम् एव बाणं जये मुञ्चति ( सति ) मत्या जवनः अरिवर्ग्यः विसर्ग्य । ( अपि ) मध्ये रीतिधरं शरं तत्याज ।
५२
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |