Page Text
________________
३६८ जयोदय-महाकाव्यम्
[८४-८५ विच्छिन्नतादिदोषरहितेन वंशेन वेणना जनितां निमिताम् । तथा शद्धे वर्णसार्यादिरहिते वंशे कुले जनितां समुत्पन्नाम् । गुणेन प्रत्यञ्चया, अथवा सौरूप्यादिना अन्विता युक्ताम्, एवमुचितां योग्यां धनुर्लतां चापयष्टि सन्दधौ । समासोत्तयलङ्कारः ॥ ८३ ॥
तस्य शुद्धतरवारिसञ्चरे शौर्यसुन्दरसरोवरे तरेः । ईक्षितुं श्रियमुदस्फुरद्भुजा शौचवम॑नि गुणेन नीरुजा ।। ८४ ।। तस्येति । तस्य जयकुमारस्य भुजा बाहुलता शुद्धा जंगजिताऽसौ तरवारिरसिपुत्री तस्याः सम्यक् चरः प्रचारो यत्र तस्मिन् । शौर्य वीरत्वमेव सुन्दरः सरोवरस्तस्मिन् । शौचस्य पवित्रत्वस्य सफलत्वस्य वा वर्मनि मार्गे नीरजा रोगरहितेन गुणेन स्वास्थ्येन हेतुना तरेः नौकायाः श्रियं शोभामीक्षितुमुदस्फुरत् स्फुरणमाप । शुद्धतरमतिशुद्धं यद्वारि जलं तस्य सञ्चरः संग्रहो यस्मिस्तस्मिन्निति च शुद्धतरवारिसञ्चरे इति पदस्यार्थः । श्लेषानुप्राणितो रूपकालङ्कारः ॥ ८४ ॥
राजमाप इव चारघट्टतो भेदमाप कटकोऽपि पट्टतः । यस्ततस्तु दररूपधारकः सम्भवनिह स सूपकारकः ॥ ८५ ।।
इसलिए उसने चापयष्टि-सी अंगयष्टिधारिणी किसी युवतीके समान धनुर्लताको ग्रहण किया, अर्थात् धनुषका सन्धान किया। वह धनुर्लता शुद्ध वंश ( बाँस ) में उत्पन्न थो, गुण (प्रत्यञ्चा) से युक्त तथा समुचित थी और थी बाणोंसे युक्त । युवती भी शुद्ध-वंश या उत्तम कुल में उत्पन्न, रूप-सौन्दर्यादि गुणोंवाली तथा समुचित ( आकार-अवस्थावाली ) होकर बाण यानी विवाह-दीक्षासे युक्त हुआ करती है। इस तरह श्लेषसे धनुर्लतापर युवतीके व्यवहारका समारोप करनेसे यहाँ समासोक्ति अलंकार बनता है ।। ८३ ॥ ___ अन्वय : तस्य भुजा शुद्धतरवारिसञ्चये शौर्यसुन्दरसरोवरे शौचवम॑नि नीरुजा गुणेन तरेः श्रियम् ईक्षितुम् उदस्फुरत् ।
अर्थ : उस जयकुमारकी भुजा शूर-वीरतारूप सरोवरमें, जो कि शुद्धतर वारि अर्थात् खड्गरूप निर्मल जलके संचारसे युक्त था, नौकारूपमें अपनी शोभा निहारनेके लिए स्फुरित हो उठी, अर्थात् नृत्य करने लगी। वह भुजा पवित्र मार्गपर ( चलनेवाली ) निर्मल स्वास्थ्यादि गुणोंसे युक्त थी ।। ८४ ॥
अन्वय : कटकः अपि पट्टतः च अरघट्टतः राजमाषः इव भेदम्, आप । यः तु ततः दररूपधारकः सम्भवत् सः इह सूपकारकः ( अभवत् )।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |