________________
३६५
७७-७९]
सप्तमः सर्गः किं फलं विमलशीलशोचनाद्रक्ष साक्षिकतया सुलोचनाम् । तं बलीमुखबलं बलैरलं पाशबद्धमधुनेक्षतां खलम् ॥ ७७ ॥
कि फलमिति । हे विमलशील, निर्मलाचार, शोचनात् किं फलं स्यात् ? त्वं तु साक्षिकतया सावधानरूपेण सुलोचनां रक्ष । अन्यैबलेरप्यलं न किमपि प्रयोजनम् । अधुनैव क्षणमात्रत एव, बलोमुखो वानरस्तस्य बलमिव बलं यस्य तं चपलस्वभावमित्यर्थः । खलं मया केवलेनैव पाशबद्धमीक्षताम् । स्वभावोक्तिरलङ्कारः ॥ ७७ ॥ नीतिरेव हि बलाद् बलीयसी विक्रमोऽध्वविमुखस्य को वशिन् । केसरी करिपरीतिकृद्रयाद्धन्यते स शबरेण हेलया ॥ ७८ ॥ ___ नीतिरिति । हे वशिन, नीतिरेव बलाद् बलीयसी भवति । अध्वविमुखस्य नीतिपथाच्च्युतस्य विक्रमः पराक्रमोऽपि कः स्यात् ? केसरी सिंहः करीणां हस्तिनां परीतिकृत् प्राणहारको भवति, स एव शबरेण भिल्लेन अष्टापदेन वा हेलया कौतुकेन रयाच्छीघ्रमेव हन्यते । अर्थान्तरन्यासः ॥ ७८ ॥ नीतिमीतिमनयो नयन्नयं दुर्मतिः समुपकर्षति स्वयम् । उल्मुकं शिशुवदात्मनोऽशुभं योऽह्नि वाञ्छति हि वस्तुतस्तु भम् ।। ७९ ॥
अन्वय : विमलशील ! शोचनात् किं फलम् ? साक्षिकतया सुलोचनां रक्ष । बलः अलम् । बलीमुखबलं तं खलं अधुना पाशबद्धम् ईक्षताम् ।।
अर्थ : हे विमलशील राजन् ! अब यहाँ चिन्ता करनेसे कमा लाभ ? आप तो केवल साक्षीरूप बनकर सुलोचनाको रक्षा करते रहें। अभी देखें कि वह दुष्ट बंदर बंधन में फंसाकर आपके सामने उपस्थित कर दिया जायगा ।। ७७ ।।
अन्वय : वशिन् ! नीतिः एव बलाद् गरीयसी । अध्वविमुखस्य विक्रमः कः ? करिपरीतिकृत् केशरी शबरेण हेलया रयात् हन्यते ।।
अर्थ : हे वशो! आप शायद यह सोचते हों कि मेरे पास सेनाबल नहीं है। किन्तु आपको यह याद रखना चाहिए कि बलकी अपेक्षा नीति ही बल. वान होती है। देखिये, हाथियोंकी घटाको नष्ट करनेवाला सिंह भो नीतिके बलपर अष्टापद द्वारा बातकी बातमें मार डाला जाता है । ७८ ।।
अन्वय : अयम् अनयः दुर्मतिः उल्मुकं शिशुवत् नीतिम् ईति नयन् आत्मनः अशुभं स्वयं गम्पकर्पति, यः वस्तु तस्तु अह्नि हि भं वाञ्छति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
