Page Text
________________
१४
जयोदय-महाकाव्यम्
[ २३-२४
तस्य चरणानुयोगेन पदारविन्दप्रसादेन कृत्वा प्रजाजनः पूर्वोक्तेर्बुर्गुणैः रहितः सुभोगो भोगसामग्रीपरिपूर्णश्च सन् संसरणात् देशान्तरादिगमनात् मुक्तो विनिवृत्तो
बभूव ।। २२ ।
प्रवर्तते किञ्च मतिर्ममेयं नभस्यभूद् व्याप्ततयाऽप्यमेयम् । तेजः सतो जन्मवतोऽग्रवतिं घनायितं तद्रवितामियर्ति ||२३||
प्रवर्तत इति । किञ्च मम ग्रन्थकर्तुरियं मतिविचारधारा प्रवर्तते यत्किल सतो जयकुमारस्य तेजः प्रभावः प्रतापो नभसि आकाशदेशे व्याप्ततयाऽपि प्रसरेणापि अमेयमभूत् । निखिलेऽप्याकाशे मातुमशक्यमासीत्, तदेव घनायितं पुञ्जीभूतं भवत् जन्मवतो देहधारिणो जनस्याग्रवति, इदं प्रत्यक्षवृश्यं रवितामियत ॥ २३ ॥
यस्यापवर्गप्रतिपत्तिमत्त्वं महीपतेः सॅल्लभते स्फुटत्वम् । गतश्चतुर्वर्गवहिर्भवत्वं पुमान् समूहो न किलाप सत्त्वम् ||२४||
यस्येति । यस्य महीपतेः नरनाथस्य, अपवर्गप्रतिपत्तिमत्त्वं मोक्षपुरुषार्थज्ञत्वं पफबभमेति पञ्चवर्णात्मक पवर्गज्ञातृताभावश्च स्फुटत्वं लभते । चतुर्वर्ग बहिर्भवत्वं तो धर्मार्थकाममोक्षाणामनध्ययनशीलः, अथवा ब्राह्मणक्षत्रियवैश्यशूद्राः चतुर्वर्णास्तेभ्यो
चरणोंका समागम ठीक इसके विपरीत था । क्योंकि उनको प्राप्त करनेवाले व्यक्ति यहाँ वस्त्रोंकी कमी नहीं होती थी । अन्नकी अधिकता होने के कारण उसे उपवास नहीं करना पड़ता था । मनमें किसी तरह की चिन्ता नहीं करनी पड़ती थी । वह सब तरहके भोगोपभोगोंको प्राप्तकर इधर-उधर भटकने से मुक्त हो जाता था ॥ २२ ॥
अन्वय : किं च मम इयं मतिः प्रवर्तते यत् सतः तेजः नभसि व्याप्ततया अपि अमेयं अभूत् । तत् घनायितं सत् जन्मवतो अग्रवति रवितां इयति ।
अर्थ : मेरो ( कविकी) बुद्धि तो ऐसा मानती है कि उन राजा जयकुमारका तेज सारे आकाशमें फैलकर भी कुछ शेष बच गया था, जो इकट्ठा होकर सर्वसाधारणके समक्ष दृश्यमान रवि ( सूर्य ) का रूप धारण कर रहा है ।। २३ ।।
अन्वय : यस्य महीपतेः अपवर्गप्रतिपत्तिमत्त्वं स्फुटत्वं संलभते । ( यतः ) किल चतुवर्गबहिर्भवत्वं गतः पुमान् समूह: ( तत्र ) सत्त्वं न आप |
अर्थ : इस राजाकी मोक्षपुरुषार्थज्ञता भी सुस्पष्ट थी । क्योंकि धर्मादि चतुर्वर्ग या ब्राह्मणादि चार वर्णोंसे शून्य केवल तर्कणाशील मनुष्यको उसके
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |