Page Text
________________
१५
२५-२६ ]
प्रथमः सर्गः बहिर्भूतः, वर्गशब्दस्य जात्यर्थकत्वात्, स समूहः सम्यग् वितर्ककारकः पुमान् सत्त्वं स्थिति नाप । संशब्दस्य इह अप्रशस्तार्थे ग्रहणं महत्तरवत् । किञ्च पुवर्णन पवर्गस्तद्वान् समूहः शब्दसंग्रह इत्यप्यर्थः ॥ २४ ॥
अहीनलम्बे भुजम दण्डे विनिर्जिताखण्डलशुण्डिशुण्डे । परायणायां भुवि भूपतेः स शुचेव शुक्लत्वमवाप शेषः ॥ २५ ॥
अहीनेति । विनिजिताः पराभूता आखण्डलस्य सुरपतेः शुण्डी हस्ती, ऐरावतस्तस्य शुण्डा येन तस्मिन् । अहीननया अन्यूनत्वेन, अहीनां सर्पाणामिनः स्वामी तद्वद् वा लम्बे दीर्घ भूपतेः प्रकृतस्य राज्ञो भुजो बाहुरेव मजुमनोहरो दण्डः स्थूणाकृतिस्तस्मिन् । भुवि पृथिव्यां परायणायां तल्लीनायां सत्यामिति शेषः । नागपतिः लोकल्यात: स शुचेव चिन्तयेव शक्लत्वं श्वेतत्वमवाप । लोकसमये सर्वेषां हस्तिनां सर्पाणाञ्च कृष्णरूपतामभिधाय एक: ऐरावतो हस्ती, एकश्च शेषः शुक्लतया ख्यातः; तदाश्रित्य उत्प्रेक्ष्यते ॥ २५ ॥ निःशेषयत्यम्बुनिधीन् स्म सप्त तस्यात्र तेजस्तरणिः सुदृप्तः । व्यशेषयन् वा द्रुतमीर्षयार्य तकाञ्छतत्वेन किलारिनार्यः ॥ २६ ॥
निःशेषयतीति । तस्य महीपतेः सुदप्तः अतिप्रखरः तेज एव तरणिः सूर्यः सप्तापि अम्बुनिधीन समुद्रान्, लोकल्यातान् निःशेषयति स्म, शोषयायास। अत्र लोके तथा
यहाँ कोई स्थान नहीं था। दूसरा अर्थ यह है कि राजा 'पवर्ग' नहीं जानता था, इसलिए 'कवर्ग' आदि चार वर्गोंसे आगेके 'पकार से लेकर मकार तकके अक्षरोंका समूह इसके पास बिलकुल नहीं था ॥ २४ ॥ ___अन्वय : भूपतेः अहीनलम्बे विनिजिताखण्डलशुण्डिशुण्डे भुजम दण्डे परायणायां भुवि स शेषः शुचा इव शुक्लत्वम् उवाह । ___ अर्थ : राजा जयकुमारके भुजदण्ड सर्पराज शेषके समान लम्बे थे और उन्होंने इन्द्रके ऐरावत हाथीको भी जीत लिया। महाराजके ऐसे भुजदण्डोंके भरोसे यह सारी पृथ्वी सुदृढ़ बन गयी। मानो इसी सोचमें शेषनाग सफेद पड़ गया। २५ ।।
अन्वय : हे आर्य अत्र तस्य सुदृप्तः तेजस्तरणिः सप्त अम्बुनिधीन् निश्शेषयति स्म । वा अरिनार्यः किल ईय॑या द्रुतं तकान् शतत्वेन व्यशेषयन् । _____ अर्थ हे आर्य ! देखो कि उस राजाके अत्यन्त देदीप्यमान तेजरूपी सूर्यने सातों समुद्रोंको सुखा दिया था। किन्तु इसके विपरीत उस राजाके शत्रुओंकी
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |