________________
३१८
जयोदय- महाकाव्यम्
[ १०६-१०७
निपात उत्कीर्णनं वृद्धद्वारा वृद्धपुरुषाणां मुखेन कृतो भवति, स क्ष्मावलयं भूमण्डलं धवलयति, तथारेः शत्रोः कीर्तिरेव कठिनी खटिका तां क्षणोति समापयति । बहुसंख्यकस्य वस्तुनो गणनाप्रभुवि खटिकारेखाभिः क्रियते । तत्र खटिका क्षोणा भवति, पुरोभागश्च रेखाव्याप्ततया श्वेततां याति तथात्रापि बोध्यम् ।। १०५ ।।
,
भुजगोsस्य च करवीरो द्विषदसुपवनं निपीय पीनतया । दिशि दिशि मुञ्चति सुयशः कञ्चुकमिति हे सुकेशि रयात् ।।
भुजग इति । हे सुकेशि, शोभनालके सुलोचने अस्य भूपतेः करवीरः खङ्गः स एव भुजगः सर्पो द्विषदां रिपूणामसुपवनं प्राणवायुं निपीय, वैरिणो हत्वा इत्यर्थः । अत एव पीनतया परिपुष्टतया सुयश एव कञ्चुकं निर्मोकं रयाद्वेगाद् दिशि दिशि प्रतिदिशं मुञ्चति, विस्तारयतीत्यर्थः । कञ्चुकस्य श्वेतरूपत्वात् तत्र यशसः खङ्गे च श्यामत्वाद् भुजगारोपः । रूपकालङ्कारः ॥ १०६ ॥
१०६ ।।
करवालवारिधारा यमुनास्य हादिनी यशः ख्याति । प्रयागं सरस्वतीमं निबध्नाति ॥ १०७ ॥
वृद्धोदया
करवालेति । अस्य महानुभावस्य करवाल एव वारिधारा जलप्रवाहः, खङ्गस्य श्यामरूपत्वात् चञ्चत्कान्तिमत्त्वाच्च तत्र वारिधारात्वारोपः । सैव यमुना कालिन्दी
गुण गिनने अंक ( जमीनपर खडियासे ) डाले जाते हैं, तो सारा पृथ्वीमंडल निर्मल होता चला जाता है । किन्तु साथ ही इसके शत्रुओं की कीर्ति ( रूपी खडिया ) कम होती चली जाती है ।। १०५ ।।
अन्वय : सुकेशि ! अस्य करवीरः भुजगः द्विषदसुपवनं निपीय पीनतया दिशि दिशि रयात् सुयशः कञ्चुकं मुञ्चति ।
अर्थ : हे सुन्दर केशोंवाली ! इसके हाथ का खड्गरूप ( तलवाररूप ) साँप वेरियोंके प्राणरूपी पवनेको पोकर मोटा-ताजा हो जाता और प्रत्येक दिशा में इसकी यशरूपी काँचली छोड़ता है ।। १०६ ।।
अन्वय : अस्य करवारवारिधारा यमुना, यशः ख्यातिः ह्रादिनी, वृद्धोदया च सरस्वती इमं प्रयागं निबध्नाति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
