Page Text
________________
३०४
जयोदय-महाकाव्यम्
[७६
आतङ्कात् ज्वरादिरोगात् सङ्कटाद्वा सातया भिया कृत्वाऽङ्कात् स्मरणमात्रत एव, स पुनर्जीवनदं जीव एव नदो जलप्रवाहस्तं कृतोऽअलौ हस्तसंयोग एव यस्तस्य भावेनैति मनुते, वैरिवर्गोऽमुष्माद्भयभीतो चिरस्थायि जीवनमपि स्वकीयं क्षणिकमिति प्रतिजानाति । यद्वाऽमुष्याने बद्धाञ्जलित्वेन नम्रो भूत्वैव जीवति । पक्षे जीवनदं जीवनदायक सञ्जीवनीयमौषधं कृताञ्जलितयात्याऽदरेण पिबति किल । स एष पूर्वोक्तरीत्या प्रतिवणितोऽयं राज्ञश्चन्द्रमसो रुक रुचिः शोभा तस्याः पूर्वरूपमिति पूर्वजावस्थिति गुरुभावमर्हति, चन्द्रमसोऽत्यधिककान्तिमानयमिति भावः । अथवा तु राजरुजो यक्ष्मणः पूर्वरूपमिति रोगोत्पत्तितः प्रागनन्तरभवं चिह्न पूर्वरूपं कथयन्ति वैद्यास्तस्य मिति मानमर्हति शत्रूणां क्षयकारको भवतीत्यर्थः ।। ७५ ॥
काश्मीरजजनभर्तु-र्धनसारसमन्वयं समुद्धर्तुम् ।
अपघनरुचोचिता या कथमत्र रुचिं सुदृक् साऽयात् ॥ ७६ ॥ काश्मीरेति । काश्मीरजानां जनानां भर्तुः स्वामिनो घनोऽबहलो यो सारस्तस्य समन्वयं समकक्षभावं समुद्धर्तुमुद्घोषयितुं सा सुदृक सुलोचना कथं कृत्वात्र रुचि प्रीतिमयात् जगाम, या किलापघनेषु सर्वेष्ववयवेषु या रुक् कान्तिस्तयोचिताऽन्विता, अथ चा अपघना धनहीना मेघविरोधिनी या रुक् कान्तिस्तयोचिता सा, घनानां मेघानां सारस्य समन्वयं समुद्धतु रुचि कथमयान्न कथमपि । किञ्च काश्मीरजस्य नाम केशरस्य नराणां नलानां भर्तुः स्वामिनो घनसारेण कर्पूरेण सह समन्वयं सम्मेलनं समुद्धतु सहजसुगन्धितसुन्दरावयवती सुलोचना कथमयात्, न कथमपि, यतः पूतिगन्धयुक्तः विरूपकैरेव कर्पूरमिश्रितकेशरकर्दमस्य अभ्यङ्गः क्रियताम्, न सा तं स्वीचकारेत्यर्थः ॥ ७६ ॥
अर्थ : यह वह राजा है, जो चन्द्रकान्तिकी पूर्वरूपतावाला है, चंद्रमासे भी अधिक सुन्दर कांतिवाला है। राजरोग ( तपेदिक ) के पूर्वरूप इस राजा द्वारा उत्पन्न आतंकसे भयभीत होकर शत्रुलोग हाथ जोड़कर स्मरणमात्रसे जीवनरूपी नदको प्राप्त कर लेते हैं । ७५ ॥ __ अन्वय : या अपघनरुचोचिता, सा सुदृक् काश्मीरजजनरभर्तुः घनसारसमन्वयं समुद्धर्तुम् अत्र रुचिं कथम् अयात् ।।
अर्थ : यह राजा काश्मीरका है, केशरका अधिकारी है, केशरके साथ घनसार ( कपूर ) का मेल है। किन्तु सुलोचना तो अपघन ( मेघसे रहित रुचिवाली अथवा सुन्दर अवयववाली थी। अतः वह उसमें कैसे रुचि ले सकती है ?॥ ७६॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |