Page Text
________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ २३-२४
सुन्दरीति । हे सुन्दरि शोभने पीवरयोः पुष्टयोः पयोधरयो यस्य रयेण वेगेन उत्साहेति येनोदयोन्नतिशीलेन त्वं स्थिता । कलिङ्ग नाम देशे जाताः कलिङ्गजास्तेषां कलिङ्गजानां गजानां हस्तिनां शिरः श्रिया कुम्भस्थलशोभया समं कलि कलहं श्रयतात् सेवताम् । राज्ञाऽमुना सह पाणिग्रहणं कृत्वा अमुष्य देशे जातानां गजानां मस्तकेन समं स्तनयोस्तुलना सुलभास्तु ॥ २२ ॥
२८०
1
चतुराणां चतुराणामतुच्छतुष्टिं नयन्नयन्तु सभाम् । तनुतेऽनुतेजसा स्वां कलिङ्गराजाभिधां सुलभाम् || २३ || चतुराणामिति । अयं महाशयश्चतुराणां विज्ञजनानां चत्वार आणाः प्रकारा यस्याः सा तां सभापति सभ्य वादि-प्रतिवादीति चतुरङ्गपूर्णां तामतुच्छा चासौ तुष्टि: सन्तोषोत्पत्तिस्तां नयन् प्रापयन् तेजसा निजप्रभावेण सभानिर्वहणकौशलेनानु पुनरसौ स्वां स्वकीयां कलिङ्गराजाभिधां कलिङ्गानां चतुराणां राजासावित्येवं कृत्वा सुलभां तनुते करोतीत्यर्थः । 'नीवृद्भेदे कलिङ्गस्तु त्रिषु दग्धविदग्धयोरिति कोषात् ॥ २३ ॥ कोपापेक्षी करजितवसुधोऽयं भूरिधा कथाधारः । शैलोचितकरिचयवान इह कम्पमुपैतु रिपुसारः ।। २४ ।।
1
कोषापेक्षीति । अयं कलिङ्गराजः कोषं द्रविणागारमपेक्षत इति कोषापेक्षी निधानोद्वारकर इत्यर्थः । करेण स्वहस्तेनैव कृत्वा जिता शत्रुभ्यः स्वायत्तीकृता वसुधा येन सः
अर्थ : हे सुन्दरि ! तुम जिन उन्नत परिपुष्ट कुचद्वयके उत्साहसे स्थित हो, वे कुचद्वय कलिंगदेश में उत्पन्न हाथियोंके कुंभस्थलका शोभाके साथ प्रतिस्पर्धा करने लगे । अर्थात् इस कलिंगराजके साथ विवाहकर उसके देश में उत्पन्न हाथियोंके मस्तकके साथ तुम्हारे स्तनोंके लिए तुलना सुलभ हो ।। २२ ।
अन्वय : अयं चतुराणां चतुराणां सभां तु अतुच्छतुष्टि नयन् तेजसा अनु स्वां कलिङ्गराजाभिधां सुलभां तनुते ।
अर्थ : यह कलिंगराज वास्तव में कलिंग अर्थात् चतुरोंका राजा है, क्योंकि यह चतुर अर्थात् चार प्रकारों ( सभापति, सभ्य, वादो, प्रतिवादी ) वाली चतुरोंकी सभाको अपने तेजसे सन्तुष्ट एवं प्रसन्न करता रहता है ।। २३ ।।
अन्वय : अयं कोषापेक्षी करजितवसुधः भूरिधा कवाधारः शैलोचित करिनयवान् ( अस्ति । इह रिपुसार कम्पम् उपैति ।
अर्थ : यह राजा अखण्ड कोष ( खजाने ) वाला है, संपूर्ण पृथ्वोसे कर लेता है। इस राजाकी अनेक लोग अनेक तरह से कथा गाते हैं, तथा यह पर्वतके
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |