________________
८२-८३ ]
पञ्चमः सर्गः
२५५
लत्वं साध्वाचारसम्पत्तिर्वा आविशब्देन लोमाभाव - स्निग्धत्व- मादंवादिसङग्रहः । तेन सुवृत्तभावबलेन हेतुना विधोः कर्पूरस्य जन्मदात्री रम्भा कदल्यपि जिता पराभूता । तथा च सा घनसारस्य पात्री न भवति । तत एवाघं पापमेव न सारो यस्य स सारहोनः पदार्थस्तस्य पात्रीति तु कुतः स्यात् ? कदापि नेत्यर्थः । अतिसुन्दरी शुशुभे ॥ ८१ ॥ आस्येन चास्याश्च सुधाकरस्य स्मितांशुभासा तुलया धृतस्य ।
ऊनस्य नूनं भरणाय सन्ति लसन्त्यमूनि प्रतिमानवन्ति ॥ ८२ ॥
आस्येनेति । अस्या अकम्पनजायाः स्मितस्यांशूनां मन्दहास्यस्य रश्मीनां भाः शोभा यत्र तेनास्येन मुखेन सह तुलया घृतस्य सुधाकरस्य चन्द्रमसस्तत्र पुनरूनस्य प्रभायां हीनस्य तस्य भरणाय परिपूरणायेव किलामूनि वृक्पथगतानि सन्ति नक्षत्राणि तानि प्रतिमानवन्तीव भान्ति नूनम् । उत्प्रेक्षालङ कृतिः ॥ ८२ ॥
जित्वा त्रिलोकीं त्रितयेन च स्यात्स्मरस्य चाणद्वितयं तदस्याः । दृग्वेशवाक् सम्प्रति यापि नासा तूणीव मान्या तिलपुष्पभासा ।। ८३ ।।
अर्थ: चूँकि इस छरहरी बदनवाली इस सुलोचनाके सुन्दर बनाये गये ऊरू-युगलने अपने सुवृत्तभावादि ( गोल-गोलपन वा शोभन आचार) के बलपर कपूरको जन्म देनेवाली रम्भा ( कदली ) को भी जीत लिया, तब वह क्योंकर अघनसारपात्री न होगी ?
विशेष : यहाँ 'अघ' का अर्थ पाप है, वह जहाँ साररूप में नहीं वह अघनसारपात्री, परम पवित्र और अतिसुन्दर थी। घनसार ( कपूर ) की माता कदलीको जीतनेपर उसका घनसारपात्री ( स्वर्गीय रम्भा ) न होना उचित ही है, यह भाव निकलता है ॥ ८१ ॥
अन्वय : अस्या स्मितां शुभासा आत्येन च सह सुधाकरस्य तुलया घृतस्य ऊनस्य नूनं भरणाय सन्ति अमूनि प्रतिमानवन्ति लसन्ति ।
अर्थ : स्मित-किरणोंसे भासित हो रहे इस राजकुमारी सुलोचना के मुखके साथ तुलना के लिए तुलापर रखा गया चन्द्रमा कम पड़ गया । अतः उसकी पूर्ति के लिए निमित्त दीख पड़नेवाले नक्षत्र नामके छोटे-मोटे बाट शोभित हो रहे हैं ॥ ८२ ॥
अन्वय : स्मरस्य त्रितयेन त्रिलोकीं जित्वा तत् बाणद्वितयं संप्रति अस्याः दृग्वेशवाक । स्यात् । या अपि तिलपुष्पभासा नासा ( सा ) तूणी इव ( स्यात् ) ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
