Page Text
________________
जयोदय-महाकाव्यम्
[ ७१-७२
प्रौढतामिति । यानि खलु यूनां तरुणानां विभूनां राज्ञां प्रौढतामुपगतानि प्राप्तानि मानसानि तानि ताम्रचूड एव परिवारको वाद्यवादनशीलस्तस्य रावेः शब्देरेव अनुभावर्भावसूचकैस्तेः जागृतिमुत्थानं सावधानतां वा धान्ति स्म । सूर्योदयात् पूर्वमेव उत्थान - शीलत्वात् प्रौढानामित्यर्थः ॥ ७० ॥
२५०
वीक्ष्य तामथ विभाकरमूर्ति संययुस्तु पुनरुत्थितिपूर्तिम् । लोमकानि सहसा सकलानि बाल्यभाञ्जि अपि सम्प्रति तानि ॥ ७१ ॥
वीक्ष्येति । अथ ताम्रचूडवाद्य कशब्दानन्तरं तां विभाया लोकोत्तरप्रभाया आकरो मूर्तिर्यस्यास्ताम् । यद्वा विभाकरस्य सूर्यस्य मूर्ति वीक्ष्य तु पुनः सम्प्रति बाल्यभाञ्जि केशरूपाणि । यद्वा शैशवयुक्तानि सकलानि लोमकानि अपि तानि तानि सहसेव उत्थितिपूर्ति संययुः । ये बालका भवन्ति ते सूर्यस्योक्ये सत्येव प्रबुद्धा भवन्तीत्यर्थः ॥ ७१ ॥ स्वान्तपत्रिणि यतोऽत्र वरतु श्रीदृशस्तनुलतामभिसतु म् । जृम्भिताननवतामिह यासौ प्रेरिकैव चटुकी समियासौ ।। ७२ ।।
स्वान्तेति । यतो यस्मात्कारणात् जृम्भितञ्च तदाननं जृम्भिताननं येषां ते तेषां लोकानां या चटुकी अभूत्, सात्र श्रीदृशः सुलोचनाया वरऋतुः कान्तिः समयस्थितिर्वा यस्यास्तां तनुलतां गात्रवल्लरीमभिसतु यदृच्छया गन्तुं यत्नवति स्वान्तं चित्तमेव पत्री तस्मिन् विषये प्रेरिका प्रेरणाकृदेव बभूव ॥ ७२ ॥
अर्थ : उस समय उन नवयुवक राजकुमारोंके मन तो प्रौढ हो गये थे । अतएव वे स्वाभाविक रूपसे होनेवाले ताम्रचूड (मुर्गे ) बजनिये की ध्वनि से जाग उठे, जैसे कि युवा लोग स्वभावतः कुक्कुटकी आवाज सुनकर ही जाग उठते हैं ॥ ७० ॥
अन्वय : अथ पुनः विभाकरमूर्ति तां वीक्ष्य सकलानि लोमकानि ( यानि ) बाल्यभाञ्चि तानि अपि सम्प्रति सहसा उत्थिति पूर्ति संययुः ।
अर्थ : किन्तु उन लोगोंके बालरूप बालों (लोमों) ने सूर्यमूर्तिको प्रभासी प्रभावाली सुलोचनाको देखा, तो वे जाग उठे । अर्थात् सुलोचनाको देखते ही सब राजकुमार प्रसन्न होकर रोमांचित हो गये ॥ ७१ ॥
अन्वय : यतः अत्र वरतुं श्रीदृशस्तनुलताम् अनुसतुं स्वान्तपत्रिणि समियासी इह या असो जृम्भिताननवतां चटुकी, ( सा ) प्रेरिका एव ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |