________________
२८-३०]
पञ्चमः सर्गः
द्राक् पपात तरणाविव पद्मानन्ददायिनि जये दृष्टिरभ्युदय भाजि जनानां तेजसाञ्च निलये
स्मयसद्मा | भुवनानाम् ॥ २८ ॥
द्रागिति । पद्मायाः यद्मानां वाऽऽनन्ददायिनि तरणौ सूर्य इव जये, कीदृशे भुवनानां समस्तविष्टपानां तेजसां प्रतापानां निलये स्थाने । पुनः कथम्भूते तस्मिन्नभ्युदयभाजि, पक्षे उदयमनुकुर्वति, स्मयस्य आश्चर्यस्य सद्म स्थानं यत्र सा स्मयसद्मा जनानां दृष्टिर्द्राक् शीघ्रमेव पपात । अन्यतो विनिवृत्य सर्वे जना जयकुमारं ददृशुरित्यर्थः । श्लेषपूर्वोपमालङ्कारः ॥ २८ ॥
२३१
स्थातुमत्र हृदये तरुणानामातिथेयविलसत्करुणानाम् । द्वन्द्विताऽजनि बृहद्गुणराजोः सोमसूनुसुमसायकभाजोः ।। २९ ।।
स्थातुमिति । अत्रातिथेयेन विलसन्ती करुणा येषां ते तेषामातिथेयविलसत्करुणानां तरुणानां यूनामपि हृदये स्थातुं स्थानमाप्तुं बृहद्भिर्गुणे राजेते तौ तयोः सोमसूनुसुमसायकभाजोः जयकुमार कामयोः परस्परं द्वन्द्विताऽजनि किमुत, काममेवाङ्गीकरोमि किं वा जयकुमारमित्येवं सङ्कल्पविकल्परूपा प्रतिद्वन्द्विता जातेत्यर्थः ॥ २९ ॥ दूषणभृष्टि-रुत्तरोत्तरगुणाधिकसृष्टिः ।
राजराजिरिति
स्मैति या भुवनभूषणकृत्तां मौक्तिकावलिरिवायतवृत्ता ॥ ३० ॥
अन्वय : पद्मानन्ददायिनि तरणी इव अभ्युदयभाजि भुवनानां तेजसां च निलये जये स्मयसद्मा जनानां दृष्टि: द्राक् पपात ।
अर्थ : पद्मानन्ददायी ( कमल या सुलोचनाको विकसित करनेवाले ) तरणि (सूर्य) के समान अभ्युदयशील, तीनों भुवनोंके तेजके आश्रय उन महाराज जयकुमारपर सहसा सब लोगोंकी आश्चर्य भरी दृष्टि आकृष्ट हो गयी ।। २८ ।।
अन्वय : अत्र आतिथेयविलसत्करुणानां तरुणानां हृदये स्थातुं बृहद्गुणराजोः सोमसूनु- सुमसायकभाजोः द्वन्द्विता अजनि ।
अर्थ : कामदेव और जयकुमार दोनों ही अद्वितीय गुणवान् थे । अतः इन दोनों का ही आतिथ्य करनेके लिए नवयुवकोंके मन में प्रतिद्वन्द्विता उठ खड़ी हुई कि किसका पहले सत्कार करें, क्योंकि दोनों एकसे एक बढ़कर हैं ।। २९ ॥ अन्वय : इति राजराजि: दूषणभूष्टि:, ( यतः ) उत्तरोत्तरगुणाधिक सृष्टिः मायतवृत्ता मौक्तिकावलिः इव भुवनभूषणकृत्ताम् एति स्म ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
