Page Text
________________
६३.६४ ] चतुर्थः सर्गः
२१५. जडजेषु कमलेषु तथा मूर्खपुत्रेषु सन्निपत्य अभियुज्य कन्यकां षष्ठराशि पुत्री वा भोक्तुं व्रजति, इति वो युष्माकं दुष्प्रयोगस्य दुष्टसङ्गस्य तदलं दुष्प्रभावस्तस्य संस्मृतये स्मरणाय अलमस्तीति शेषः । दुःसंसर्गो महतामपि दुरुपयोगकृद् भवतीति भावः ॥ १२ ॥
भैरवश्यमपि यत्र नभस्तु भैरवस्य धरणीतलमस्तु । वाहनः प्रमुदितैस्ततमेतत् कं निशासु कुमुदैः समवेतम् ॥ ६३ ॥
भैरवश्यमिति । यत्र शरवि निशासु नभस्तु अवश्यमपि प्रमुवितैः निर्मल : नक्षत्रेस्ततमस्तु भवतु, धरणीतलमिदं प्रमुदितैः कामोल्लसितेहिनः अश्वादिभिस्ततमस्तु, तथैतत् कं जलं प्रमुदितैः विकसितैः कुमुवैः कैरवः समवेतमस्तु ॥ ६३ ॥
स्वर्गतोऽपि समुपेत्य धरायामन्नमत्ति यदि पूर्वजमाया। वक्तुमाशु शरदो महिमानमस्तु किं वचनमत्र तदा नः ।। ६४ ॥ स्वर्गतोऽपीति । शरवृतोः प्रारम्भे, आश्विनकृष्णपक्षे पूर्वजानां प्रीत्यर्थमास्तिकजनः श्राद्धानि विधीयन्ते, तदुपलक्ष्येदं वर्ण्यते । यदि पूर्वजानां पितृणां माया सूक्ष्मदेहप्रपञ्चः स्वर्गतोऽपि धरायां समुपेत्य अन्नमत्ति भक्षयति, तदा अत्रास्याः महिमानमाशु पूर्णतया वक्तुमस्माकं किं वचनमस्तु, न किमपीत्यर्थः । अद्भुतः खल्वस्य महिमेति भावः ॥ ६४ ॥
. अर्थ : हे अङ्ग, विश्वका पथप्रदर्शक यह सूर्य भी शरदऋतुके समय कमलरूपी मूर्खपुत्रों (जलज = जडज) की कुसंगति पाकर छठी राशिरूप कन्याको भोगनेके लिए तत्पर हो जाता है। सो आप लोगोंको दुष्टसंगतिका दुष्प्रभाव याद दिलानेके लिए वही पर्याप्त है ।। ६२॥ __ अन्वय : यत्र निशासु नभः तु प्रमुदित: भैः अवश्यम् अपि ततम् अस्तु । घरणीतलं प्रमुदितः भैरवस्य वाहनः ततम् अस्तु । एतत् कं च प्रमुदितः कुमुदैः समवेतम् अस्तु ।
अर्थ : शरदऋतुमें रात्रिमें भलीभाँति उदित तारोंसे निश्चय ही आकाश और प्रमोदको प्राप्त होता है। भूतल कामोल्लसित भैरवके वाहनों अर्थात् कुत्तोंसे विस्तृत हो जाता है तथा यह सरोवर-जल भी रात्रिविकाशी कमलोंसे युक्त हो जाता है ॥ ६३ ॥ ___ अन्वय : यदि पूर्वजमाया स्वर्गतः अपि धरायां समुपेत्य अन्नम् अत्ति, तदा अत्र शरदः महिमानम् आशु वक्तुम् नः वचनं किम् अस्तु ।
अर्थ : लोकप्रसिद्ध श्राद्धपक्षको लक्ष्यकर कवि कहते हैं कि इस शरद्ऋतुकी हम विशेष क्या प्रशंसा करें, जब कि स्वर्गसे पूर्वज (पितर ) लोगोंकी सूक्ष्मदेहें भी यहाँ आकर अन्न ग्रहण करती हैं। ६४॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002756 |
| Book Title | Jayodaya Mahakavya Purvardha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhuramal Shastri |
| Publisher | Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj |
| Publication Year | 1994 |
| Total Pages | 690 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 14 MB |