________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ २९-३०
याम इति । इह सदसि स्वयंवरसभायां तु याम गच्छामैव, परन्तु गुणतन्तुः प्राणिनां भाववर्तनं भिन्नभिन्नरुचिमद्भवति, ननु वितर्के । यदि सत्तनुः सा सुलोचना परमपरं जनमञ्चेत् स्वीकुर्यात्तदा पुनर्जनम चे मानवसमुदाये का दशा स्यादिति । अहो इत्याश्चर्ये खेवे वा ।। २८ ।
२०२
सन्निशम्य वचनं निजभर्तुर्मानसं मुदितमेव हि कर्तुम् । प्राह भी प्रतिभवाम्यपहर्तुं तिष्ठतान्मदनु कः खलु मर्तुम् ||२९||
सन्निशम्येति । निजभर्तुः स्वस्वामिनो वचनं सन्निशम्य श्रुत्वा तदनुगामिनां मानसं तत्कर्तुं सभायां गन्तुमुदितमेव प्रसन्नमेवाभूत् । तदा अर्ककीर्तिः प्राह भी अहं राजकन्यामपहर्तुं प्रतिभवामि समर्थोऽस्मि । मदनु मया सार्धं कः खलु मर्तु प्राणत्यागार्थं तिष्ठतात् तिष्ठतु, न कोऽपीत्यर्थः ॥ २९ ॥
अन्यमानि रविणेदमयोग्यमित्यतोऽपयश एव हि भोग्यम् ।
तत्र
चोक्तमितरेण जनेन संवदाम्ययनमेकमनेनः ||३०|| अन्वमानीति । इदं रविणा अर्ककीर्तिना अयोग्यमनुचितमन्वमानि निश्चितम् इत्यतोSस्मादपयश एव भोग्यमनुभवनीयं स्यात् । तत्र इतरेण जनेनोक्तं यदहमेकमनेनो निदूषणमयनं मागं संवदामि ॥ ३० ॥
अर्थं : चूँकि आये हैं, तो स्वयंवर सभामें जायेंगे ही। किन्तु लोगोंके भाव तो भिन्न-भिन्न रुचि हुआ करते हैं । सो यदि सुलोचना मुझे छोड़कर किसी दूसरेका वरण कर लेगी तो खेद है कि उतने जनसमूहके बीच हमारी क्या दशा होगी ? ।। २८ ।।
अन्वय : निजभतुः वचनं सन्निशम्य मानसं कर्तुं मुदितम् एव ( अभूत् ) हि । तदा अर्ककीर्तिः प्राह भो अहम् अपहर्तुं प्रतिभवामि । मदनु मर्तुं कः खलु तिष्ठतात् ।
अर्थ : : इस प्रकार अपने स्वामीका वचन सुन उनके अनुयायी प्रसन्नमन हो जाने को तैयार हुए । तब अर्ककीर्ति बोला : 'यदि ऐसा हो जाय तो फिर में उसे पलटने के लिए समर्थ हूँ । मेरे साथ मरनेके लिए कोन आयेगा ? मैं सुलोचनाका अपहरण कर लूँगा' ॥ २९ ॥
अन्वय : इदं रविणा अयोग्यं अन्वमानि इति । हि अतः अपयशः एव भोग्यम् । तत्र च इतरेण जनेन उक्तम् अहम् एकम् अनेनः अयनं संवदामि ।
अर्थ : अर्ककीर्तिने यह अपहरण करनेका कार्य ठीक नहीं सोचा ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
