________________
जयोदय - महाकाव्यम्
ज
सुवृत्ते
विलसत्तनोः ।
अबालभावतो मनः सुमनसां हर्तुं भजतो दीव्यतामितः ॥ ४६ ॥
अबालभावत इति । विलसत्तनोः सुन्दरशरीरायाः सुलोचनाया जङ्घ बालानामभावत्वावित्यबालभावतो निर्लोमत्वात् सुमनसां सज्जनानां मनस्विनामपि मनो हर्तुं वशीकतु - मितो भूतले दीव्यतां सुन्दरतमतां भजतः । यतस्ते सुवृत्ते सम्यग्गोलाकारे स्तः । तथा च ते सुवृत्ते सवाचरणशीले । बालो मूर्खः, न बालोऽबालस्तद्भावतो मूर्खत्वाभावाद् हेतोः सुमनसां देवानामपि मनो हर्तुमाक्रष्टुमितो भूभागावपि दीव्यतां देवरूपतां भजतो लभेते । तस्या जङ्गे दृष्ट्वा देवा अपि सस्पृहा भवन्ति, किं पुनर्मनुष्या इति भावः । श्लेषः ॥ ४६ ॥
१५६
नाभिस्तु मध्यदेशेऽस्याः सरसा रसकूपिका । लो मला जिच्छलेनैतत्पर्यन्ते
[ ४६-४७
शाड्वलावलिः ।। ४७ ।।
नाभिरिति । अस्याः प्रसङ्गप्राप्ताया मध्यदेशे, उदराघोभागे या नाभिस्तुण्डी वर्तते सा गाम्भीर्याद्धेतो रसस्य कूपिकेव रसकूपिका, सरसा सजला सारवती वास्ति । तत्कथमित्याह-यत एतत्पर्यन्ते प्रान्तभागे लोम्नां सूक्ष्मकेशानां, लाजिः पतिस्तस्याश्छलेन शाड्वलानां हरिताङ्क राणामावलिस्ततिः आभाति । अपह्न तिरलङ्कारः ॥ ४७ ॥
अन्वय : विलसत्तनोः सुवृत्ते जङ्घ े अबालभावतः सुमनसां मनः वशीकर्तुम् इतः दीव्यतां भजतः ।
अर्थ : सुन्दर शरीरवाली उस बालाकी सुन्दर गोलाकार या सदाचरणशील दोनों जंघाएँ लोमरहित होनेसे मनस्वी सज्जनों या देवोंके भी मनको वश करने के लिए इस भूतलपर सुन्दरतमता धारण करती हैं । भूतलपर इसकी इन जंघाओं को देख स्वर्गस्थ देव भी कामकला में मूर्ख न होनेसे जब सस्पृह हो उठते हैं तो मनुष्यों की बात ही क्या, यह भाव है ॥ ४६ ॥
अन्वय : अस्याः मध्यदेशे नाभिः तु रसकूपिका सरसा । ( यतः ) एतत्पर्यन्ते लोमलाजिच्छलेन शाद्वलावलि: ( भाति ) ।
Jain Education International
अर्थ : इस सुलोचनाके मध्यदेश ( उदर ) में जो नाभि है, वह तो रसभरी बावड़ी ही है । इसीलिए उसके चारों ओर रोमराजिके व्याजसे हरी-हरी घास, बालतृण लगे हुए हैं ॥ ४७ ॥
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
