________________
३६-३८] तृतीयः सर्गः
१५१ निष्ठाप्य सूत्रवत्पत्रं व्याख्याप्याख्यातसंकथा ।
तद्वाणी रमणीयाऽऽसीद्रमणीव हि कामिनः ॥ ३६ ॥ निष्ठाप्येति । सूत्रं कार्पासतन्तुस्तद्वद् यत्पत्रं माङ्गलिकसूत्रवेष्टितं पत्रं निष्ठाप्य स्थापयित्वा पुनः व्याल्यया आप्या स्फुटीक्रियया प्राप्या आख्यातस्योदितस्य संकथा यस्यां सा तस्य दूतस्य वाणी तद्वाणी रमणीया हृदयग्राह्याऽसीत्, कामिनस्तस्य नरपते रमणीव कामनीतुल्या रमणी च विशिष्टयाऽऽख्यया संज्ञया आप्या प्रापणीया, तथा ख्याता प्रसिद्धा संकथा कोतिर्वार्ता यस्याः सा, सूत्रवत्पत्रं दुकूलादिकं निष्ठाप्य उपहारीकृत्य रमणीया भवति। तथा च सूत्रं सूचनात्मकं वाक्यं तद्वत्पत्रं सिद्धान्तशास्त्रं निष्ठाप्य प्रतिष्ठाप्य पुनराख्यातस्य सूत्र सामान्यतयोवितस्य संकथा विशेषकथनं यस्यामेतावृशी व्याख्या टीकापि तस्य सूत्रस्य वाणीव वाणी यस्यां सा सूत्रानुसारिणी चेद्रमणीया भवति । कामिनो यथेष्टार्थस्याभिलाषिणः तस्य कामिनो वाणीव वाणी यस्याः कामिनोऽभिप्रायपुष्टिकरीति यावत् । यद्वा मा माधुर्याविप्रसिद्धा वाणी यस्याः सा तद्वाणीति व्याख्यातं रमणीपक्षेऽपि । अनुप्रासोपमालङ्कारौ ॥ ३६॥
तस्यैका तनया राज्ञो राजते कौमुदाश्रया। सुप्रभाकुक्षितो जाता चन्द्रिकेव सुरोचना ॥ ३७॥ विचक्षणेक्षणाक्षुण्णं वत्तमेतद्गतं मतम् । क्षणदं क्षणमाध्यानात् कणोलकरणं कुरु ॥ ३८ ॥
विशेष : यहाँ आपाततः 'विपत्रे करे पत्रं सन्ददत्' और 'अपत्रपतया मञ्जपत्रवाक् आसीत्' यह विरोध दीखता है, जो विरोधाभास अलंकार है ॥ ३५ ।।
अन्वय : सूत्रवत् पत्रं निष्ठाप्य आख्यातसंकथा व्याख्या अपि तद्वाणी कामिनः रमणी इव रमणीया आसीत् । ___ अर्थ : सूत्रकी तरह या ( मांगलिक सूत्रसे वेष्टित उस ) पत्रको राजाके आगे रखकर प्रसंगिक कथाको प्रकट करनेवाली व्याख्यात्मक उस दूतकी मनोहर वाणी विलासी महाराज जयकुमारके लिए कामिनी-सी रमणीय हुई ।। ३६ ।।
__ अन्वय : हे विचक्षणेक्षण तस्य राज्ञः एका तनया सुप्रभाकुक्षितः जाता, चन्द्रिकेव कौमुदाश्रया सुलोचना राजते । एतद्गतम् अक्षुण्णं वृत्तं क्षणदं मतम् । अतः क्षणं आध्यानात् कर्णालङ्करणं कुरु ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
