________________
१४२
जयोदय महाकाव्यम्
[१९-२० मेवेति कययित्र्यभवत् । या सभा देशना धर्मोपदेशस्तव दुरितस्य दुराचारस्य अपवर्तिनी निषेषयित्री । भावना च अनित्यादिरूपाऽनुप्रेक्षा तद्वत्सुकृतस्य पुण्यस्य प्रवर्तिनी सम्पादिका, सुकवेः कल्पनेव या सदथिनी शोभनाभिप्रायवती, कवितापक्षे सम्यग्वाच्यवती चेति मननीयम् । उपमालङ्कारः ॥ १८॥ संसदीह नियतो नृपासने सोऽजयज्जयनृपः कृपाशनेः । दुर्मदाचलमिदः सदा स्वतो धारकः क्षणलसच्चमत्कृतः ॥ १९ ॥
संसदिति । इह उपरिवर्णितायां संसदि सभायां नृपासने राजसिंहासने नियतो नियुक्तः सन् सोऽजयत् सर्वोत्कर्षण रराज । कोवृशो जय नृपतिः, दुर्मदो दुरभिमानः शत्रुनृपाणामिति शेषः, स एवाचलः पर्वतस्तं भिनत्तीति तस्य, क्षणे लसद् दृश्यमानं चमत्करोतीति तस्य, कृपा सर्वसाधारणेषु उत्पद्यमाना दयेव अशनिर्वञस्तस्य सदा स्वत आत्मना धारको न तु परप्रेरणयेति भावः । अत्र रूपकालङ्कारः ॥ १९ ॥ संसदीह नतवर्गमण्डितेऽथापवर्गपरिणामपण्डिते । श्रीत्रिवर्गपरिणायके तथा तिष्ठतीष्टकृदसावभूत्कथा ॥ २० ॥
संसदीति । इति पूर्वोक्तप्रकारायां सभायां श्रीत्रिवर्गाणां धर्मार्थकामानां यद्वा, त्रिवर्गाणां कुचुटूनामेव परिणायकेऽधिकारिणि जयकुमारे तिष्ठति सति । कोवृशे ? नतानाम् ___ अर्थ : उस राजाको वह सभा भगवान्की देशनाकी तरह पापोंको नष्ट करनेवाली थी। वैराग्य-भावनाकी तरह सुकृतमें प्रवृत्ति करानेवाली थी और सुकविकी कल्पनाकी तरह उत्तम अर्थको देनेवाली थी। इस तरह वह सब तरहसे समर्थ थी ॥ १८॥
अन्वय : इति संसदि नृपासने नियतः स जयनृपः अभवत् यः क्षणलसच्चमत्कृतः दुर्मदाचलभिदः कृपाशनेः सदा स्क्तः धारकः ।
अर्थ : इस प्रकारकी इस सभामें जयकुमार महाराज राज्यासनपर विराजमान थे, जो क्षणभरमें अपूर्व चमत्कार दिखानेवाले और मदान्ध लोगोंके दुर्मदरूपी पर्वतको सदाके लिए छिन्न-भिन्न करनेवाले सर्वसाधारणपर कृपास्वरूप वज्र स्वाभाविक रूपमें धारण किये हुए थे ॥ १९ ॥
अन्वय : इह संसदि नतवर्गमण्डिते अपवर्गपरिणामपण्डिते श्रीत्रिवर्गपरिणायके तस्मिन् तथा तिष्ठति सति असो इष्टकृत् कथा अभवत् ।
अर्थ : इस सभामें विनयशील जनोंसे मंडित, मोक्षमार्गके विचारमें चतुर
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
