________________
द्वितीयः सर्गः
मुकुरार्पितमुखवद् यदन्तरङ्गस्य हि तत्त्वं
विषमत्वम् ।
शिखविराङ्कित गूढमार्गसदृशं गगनोदितनगर प्रकल्पमिह यासु महत्व
प्रत्यय मत्ययकरं विद्धि यदि विद्धि नर त्वम् ॥ १५४ ॥
मुकुरापितेति । हे नर, यासामन्तरङ्गस्य मनसस्तत्त्वं स्वरूपं मुकुरे दर्पणेऽपितं यन्मुखं तद्वदत्यन्तगुप्तं भवति । शिखरिवरे पवंतराजेऽङ्कितः प्रकल्पितो गूढो यो मार्गस्तत्सदृशं या विषमत्वं वक्रत्वं भवति । किन्तु यासु महत्त्वं तु गगनोदितनगरप्रकल्पम् आकाशे प्रकटितपुरवनिस्सारं व्ययं भवति । अतो यदि त्वं विद् विद्वानसि तदा होति निश्चयेन तासु प्रत्ययं विश्वासमत्ययकरं हानिकरं विद्धि जानीहि ॥ १५४ ॥
१५४-१५५ ]
स्मितरुचिताधरदलमनल्पशो जल्पन्ती मनुजेन केनचित् तरलितनयनोपान्तवीक्षणैः श्रणति क्षणमपरत्र च क्वचित् । अनुसन्धत्ते धिया हि या पुनरपरं रूपबलोपहारिणं विदितमिदं युवतिर्न भूतले या बिभर्ति परमेकताकिणम् ।। १५५ ।। स्मितेति । स्त्री स्मितेन मन्दहास्येन रुचिरं मनोहरमधरदलं रदच्छदं यत्र तद्यथा स्यात्तथा, अनल्पशो वारं वारं केनचिदेकेन मनुजेन सह जल्पन्ती भाषमाणा तरलितयो
१२७
अन्वय : यदि हे नर ! त्वं हि वित् तदा तासां प्रत्ययम् अत्ययकरं विद्धि । यदन्तरङ्गस्य तत्त्वं मुकुरार्पितमुखवत् हि । इह शिखरिवराङ्कित गूढमार्गसदृशं यासु विषमत्वम् । ( किन्तु तासु ) महत्त्वं गगनोदितनगरप्रकल्पम् ।
अर्थ : हे भद्र ! यदि तुम समझदार हो तो स्त्रियोंपर विश्वास करना सदैव हानिकर मानो । क्योंकि स्त्रियोंका अन्तरका तत्त्व, रहस्य पाना दर्पण में पड़े प्रतिबिबको तरह अत्यन्त गुप्त होता है । उनमें पर्वतीय मार्गों की तरह भारी वक्रता टेढ़ा-मेढ़ापन होता है। उनमें जो भलापन दिखाई देता है, वह गन्धर्व - नगर के समान वास्तव नहीं होता ।। १५४ ॥
अन्वय : (स्त्री) केनचित् मनुष्येन स्मितरुचिराधरदलं तथा अनल्पश: जल्पन्ती तरलितनयनोपान्तवीक्षणैः क्वचित् अपरत्र क्षणं श्रणति । पुनः घिया या अपरं रूपबलोपहारिणम् अनुसन्धत्ते । हि इदं विदितं किल भूतले सा युवति: ( नास्ति ) या परं एकताकि ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
