________________
९०.९१]
द्वितीयः सर्गः भवतीति सम्पठन्ति, इत्यनेकविधम् अत्यघास्पदं पापस्थानमस्ति । किञ्च शुद्धि सम्पदः पावित्र्यसम्पत्तेर्मोढचं जाडयमस्ति ॥ ८९ ॥
यत्वनिष्टमृषिभिनिषेधितं देशितं हृदयहारवद्धितम् । अन्यदप्यनुमतादुरीकुरु लोक एव खलु लोकसंगुरुः ॥ ९० ॥ यत्त्वनिष्टमिति । यत्किश्चिदृषिभिः निषेधितमस्ति तदनिष्टं हानिकरम्, अतः कदापि न कर्तव्यम् । यत्तु देशितं विधेयत्वरूपेण निर्दिष्टं तद् हृदयस्य हारवद्धितकरमिति मत्वा स्वीकार्यम् । ततोऽन्यदपि सतामनुमतादुरीकुरु, यतो लोकस्य गुरुर्लोक एवेति सूक्तिः ॥ ९० ॥
विश्वसाद्विशदभावनापरः स्वं यथोचितमथायेन्नरः । वर्त्मनि स्थितिविधौ धृतादरः श्वोदरं च परिपूरयत्यरम् ॥ ९१ ॥
विश्वसादिति । स्थितेनिर्वाहस्य विधिर्यत्र तस्मिन् स्थितिविधी वर्मनि घृत आरो येन स गृहीतविनयो नरो विश्वस्य सम्पूर्णसमाजस्य हितं स्यादिति विश्वसाद विशदा भावना निर्दोषभावना तस्यां परस्तल्लीनः सन् यथोचितं यथाशक्यं स्वं न्यायोपाजितं वित्तमर्पयेत् दद्यात्, अथेति शुभसंवादे । उवरं तु पुनः श्वाप्यरं शीघ्र परिपूरयति ॥९१।।
अर्थ : जो मृगछाला बिछाकर बैठना कल्याणकारी बताते हैं अथवा देवपूजनादि जैसे सत्कर्ममें ऊनका वस्त्र पवित्र कहते हैं, इस प्रकारकी विचारधारा अनेक प्रकारके अत्यन्त पापोंका स्थान है। वह पवित्रतारूप सम्पत्तिके लिए भारी जड़ता है।। ८९ ॥
अन्वय : यत् तु ऋषिभिः निषेधितं तत् अनिष्टम् , ( यत्तु ) देशितं च तत् हृदयहारवत् हितम् । अन्यदपि अनुमतात् उरीकुरु । यतः खलु लोकः एव लोकसंगुरुः ।
अर्थ : जिसका ऋषियोंने निषेध किया है, वह हमारे जिनके लिए अनिष्टकर है और जिसका उन्होंने विधान किया है, वह हृदयके हारकी तरह हमारे लिए उपयोगी है। इसके अतिरिक्त और भी जो सज्जनोंद्वारा सम्मत हो, उसे स्वीकार करना चाहिए, क्योंकि लोकका गुरु लोक ही है ॥९ ॥
अन्वय : अथ विश्वसात् विशदभावनापरः नरः स्थितिविधी वर्त्मनि धृतादरः ( सन् ) यथोचितं स्वम् अर्पयेत् । उदरं च श्वा अरं परिपूरयति ।
अर्थ : विश्वहितको पवित्र भावनाको रखनेवाला और स्थितिकारी
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
