________________
जयोदय- महाकाव्यम्
[ ४५-४६
योगभावमाप्तं सपदि शीघ्र शर्मणे कल्याणाय भवति । तत्किल, अशस्तकमप्रशस्तमवहरन् गौणतां नयन् शस्तं प्रशस्तांशमेव अनकं निर्दोषं मनुते ॥ ४४ ॥
८०
सम्पठेत् प्रथमतो ह्युपासकाधीति गीतिमुचितात्मरीतिकाम् | अज्ञता हि जगतो विशोधने स्यादनात्मसदनावबोधने ।। ४५ ।।
सम्पठेदिति । गृही प्रथमत उचिता आत्मरीतयो यस्यां सा ताम् उपयुक्तस्वकुलाचारनियमोपेताम् उपासकानामधीतिश्च गीतिश्च ताम् उपासकाध्ययनशास्त्राण्येव सम्पठेत् । हि यस्माद् आत्मनः सवनं तस्यावबोधनमात्मसदनावबोधनं नात्मसदनावबोधनं तस्मिन् स्वगृहाचारज्ञानाभावे जगतः संसारस्य विशोधनेऽन्वेषणेऽज्ञतैव मूढतेव स्यात् ।। ४५ ।।
भूतले तिलकतामुताञ्चतां श्रीमतां चरितमर्चतः सताम् । दुःखमुच्चलति जायते सुखं दर्पणे सदसदीयते मुखम् ॥ ४६ ॥
भूतल इति । भूतले पृथिव्यां तिलकस्य भावस्तां श्रेष्ठतामञ्चतां प्राप्तवतां श्रीमतां महापुरुषाणां चरितमर्चतः स्तुवतः पुरुषस्य दुःखमुच्चलति दूरीभवति सुखं च जायते । यतो दर्पणे मुकुरे सच्च असच्च सदसद् मुखमीयते ॥ ४६ ॥
अंशको गोण करते हुए सदैव प्रशस्त अंशका ही प्रधानतया वर्णन किया करता है ॥ ४४ ॥
अन्वय : गृही प्रथमतः उचितात्मरीतिकाम् उपासकाधीतिगीति सम्पठेत् । हि अनात्मसदनावबोधने जगतः विशोधने अज्ञता स्यात् ।
अर्थ : गृहस्थ व्यक्तिको चाहिए कि वह सबसे पहले जिसमें अपने आपके करने योग्य कुलागत रीति-रिवाजोंका वर्णन हो, ऐसे उपासकाध्ययन - शास्त्रोंका ही अध्ययन करे । क्योंकि अपने घरकी जानकारी न रखते हुए दुनियाको खोजना अज्ञता ही होगी ॥ ४५ ॥
अन्वय : उत भूतले तिलकताम् अञ्चतां श्रीमतां सतां चरितम् अर्चतः दुःखं उच्चलति, सुखं जायते । ( यथा ) सद वा असद् वा मुखं दर्पणे ईक्ष्यते ।
अर्थ : अथवा इस भूतलपर श्रेष्ठ प्रसिद्धिको प्राप्त श्रीमान् सत्पुरुषोंके जीवनचरितका स्तवन करनेपर गृहस्थका दुःख दूर होता और सुख प्राप्त होता है । क्योंकि अपना स्वच्छ या मलिन मुख दर्पण में देखा जा सकता है ॥ ४६ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
