________________
स्वोपज्ञटीकासहिता ।
सवायिसंबन्धकस्वभावद्वयस्य
व्यतिरिक्तेतरविकल्पदोषाशनिर
"
,
सुरितप्रसरः, तथाहि-- यदि तत् ततो व्यतिरिक्तं तस्येति कः सं१। अथाव्यतिरिक्तम् एकत्वमस्याधिकृत स्वभावद्वयस्य, एकस्मात् सायादव्यतिरिक्तत्वात्, तत्स्वरूपवत्, अनेकत्वं वा समवायस्याउतस्वभावद्वयादव्यतिरिक्तत्वात्, तत्स्वरूपवदेवेति । स इहप्रत्ययइति चेत् स समवायः, इहप्रत्ययगम्यो वर्तते, यथोक्तम्--"अयुतसिनामाधार्याधारभूतानां यः संबन्ध इहप्रत्ययहेतुः समवायः, भवति समित्यविगानेन प्रत्ययः -- इह तन्तुषु पट इत्यादौ न चायमनिसदाभावादिप्रसङ्गात् न च समवायिनिमित्तः अतत्परिच्छेत्वात्, अतो यन्निमित्तोऽयं स समवायः” इति । एतदाशङ्क्याहतस्येत्यादि । न नैतदेवम्, तस्येहप्रत्ययस्य, इह समवायिषु समइत्येवं व्यभिचारोपलब्धेः तथा च भवत्यत्राऽपीह प्रत्ययः, न च परसमवायनिबन्धनः, तस्याऽभावात्, विवक्षितसमवायस्य चात्र ससयिकल्पत्वात् समवायिबुद्धयैव ग्रहणात्, तस्यैव प्रत्ययान्तरनिसत्वेऽतिप्रसङ्ग इति भावनीयमेतत् । प्रतिनियतेत्यादि । प्रतिधर्मिधर्मस्वभावः स एव धर्म तद्धर्मी तद्धर्मधर्मिस्वभावस्तव धर्मास्तद्धर्मिधर्मस्वभावा इत्येवंभूतस्तत्संबन्धः धर्मधर्मिणोः
7
Jain Education International
"
७९
इति चेत् । एतदाशङ्क्याह — नेत्यादि । न नैतदेवम्, तत्स्वभाअपि अनन्तरोदितधर्मधर्मस्वभावस्यापि । किमित्याह — धर्मत्वात् नातू, धर्माद्यात्मभूतत्वानुपपतितः, ' अन्ये धर्मा धर्मिण: ' इत्यगमेन वाङ्मात्रत्वात्, आदिशब्दाद् धर्मिपरिग्रहः, आत्मभूतत्वे चातस्वभावस्य धर्मादेरिति प्रक्रमः । किमित्याह- भेदाभ्युपगमधः धर्मधर्मिणोर्भेद इति योऽभ्युपगमस्तद्विरोधः, धर्माणां च तरप्राप्तिरित्यस्योपलक्षणमेतत् एवमप्यभ्युपगमविरोधादिति । अथाऽनन्यत्वं तयोः, तद्व्यवस्थाऽयोगः अन्योन्यात्मकत्वेनिराकरणात् अनिराकरणेऽपि सदसत्त्वयोरेकत्वेन तद् स्वरूपेण सत्, एवं पररूपेणापि स्यादित्याद्युक्तम्,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org