________________
છ૮
अनेकान्तजयपताका
भावद्वयाङ्गीकरणे च ततस्तस्य व्यतिरिक्ततरविकल्पदोषाशनिरनिवारितप्रसरः । स इहप्रत्ययगम्य इति चेत् । न, तस्येह समवायिषु समवाय इति व्यभिचारोपलब्धेः । प्रतिनियतधार्मधर्मस्वभावस्तत्संबन्ध इति चेत् । न, तत्स्वभावस्यापि धर्मत्वाद् धर्माद्यात्मभूतत्वानुपपत्तितो वाङ्मात्रत्वात् , आत्मभूतत्वे च भेदाभ्युपगमविरोधः ॥
एवं धर्माणामपि प्रस्तुतानाम् , बस्तुव्यतिरिक्तत्वात् कारणात्, स्वरूपेण सत्त्वं पररूपेण चाऽसत्त्वमिति कृत्वा धर्मान्तरप्राप्तिः, तत्रापि धर्मान्तरे, अयमेव न्याय इत्यनिष्टा । स्यादेतद् न धर्माणां धर्मान्तर मिष्यते; अपि तु त एव धर्माः, स्वरूपेण सन्ति पररूपेण च न सन्ती. त्येवम् , न तद्विलक्षणे सदसत्त्वे, अतो न धर्माणां धर्मान्तरप्राप्तिरित्यः भिप्राय इति । एतदप्यसमीचीनमशोभनम् । कुत इत्याह- वस्तुन्यपि समानत्वात तथाहि-तदेव स्वरूपेण सत् पररूपेण चाऽसदित्यपि वक्तुं शक्यत एव । अङ्गीकरणे चास्य पक्षस्य, धर्मभावप्रसङ्गेन हेतुना अभ्युपगमविरोधात् । तद्भावेऽपि व्यतिरिक्तधर्माभावेऽपि तस्येतिसंब: न्धानुपपत्तेस्तस्य वस्तुन एते धर्मा इति संबन्धासिद्धेः, वस्त्वन्तरेण भेदाविशेषादित्यर्थः। समवायभावात् कारणात् कथमनुपपत्तिस्तस्येति संबन्धस्य, इति चेत् । एतदाशङ्क्याह- न, तस्यासिद्धत्वात् तस्येति समवायस्य | असिद्धत्वं च--पदार्थान्तरत्वेन समवायिकल्पत्वात् प्रस्तु तसमवायस्य । ततः किमित्याह- अन्यसमवायव्यतिरिकेण तत्सं. बन्धानुपपत्तेः तस्य मूलसमवायस्य समवायिभिः संबन्धानुपपत्तेः । अभ्युपगमे चान्यसमवायस्य, तत्राप्ययमेव वृत्तान्तः-- अन्यसमवायाss/ पत्तिलक्षण इत्यनवस्था, । स हि स्वसंबन्धकस्वभावः, समवायिसंबन्ध कस्वभावश्चेत्यतो न दोष इति पराभिप्रायं चेतसि निधायाहस्वसमवायीत्यादि । स्वश्च समवायात्मा, समवायिनौ च धर्मधर्म णौ, स्वसमवायिनस्तेषां संबन्धकं च तत्स्वभावद्वयं चेति विग्रह स्तस्याङ्गीकरणे चाभ्युपगमे च । किमित्याह-ततः समवायात् , तस्
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org