________________
स्वोपज्ञटीकासहिता।
नये, असाववगमव्यापारः। कुत इत्याह- तस्येत्यादि । तस्य प्रक्रमाद् नावगमस्य, तत्प्रकाशनस्वभावत्वासिद्धेः रसप्रकाशनस्वभावत्वासिज, इत्येवम्, न तत्र रसावसायापत्तिरेवातत्स्वभावतया; कुतोऽस्य वसायस्य, अशक्यपरिहारतेति नैवेत्यर्थः । अत इत्यादि । अतः तमेतदुभयरूपमेव तदिति प्रतिपत्तव्यमिति योगः । हेतूनाहभावमात्रस्यैव अभावाविशिष्टस्य, अभावत्वानुपपत्तेः; अनुपपत्तिश्च कानुभवयुक्तिविरोधात् , भावस्य ह्यभावत्वे लोकादिविरोधः कटः । अन्यविवेकविशिष्टो भावोऽभाव इति मोहापोहायाह-अन्य
कविशिष्टतायाश्च भावगतायाः, परपक्षेऽयोगात् । अयोगे कारमाह-तुच्छत्वेन तस्याऽन्यविवेकामावस्य, तेन भावेन सह, संबन्धाआपत्तेः; अनुपपत्तिश्च तादात्म्यतदुत्पत्त्यभावाद् भावविवेकयोरिति । व युक्तिमाह-विवेकस्य वस्तुताशक्त प्रतिबन्धासिद्ध्यैव । अप्रतिएवायं विशेषणं भविष्यतीत्याशङ्कानिरासार्थमाह-अप्रतिबद्धस्य च विवेकस्य, विशेषणत्वायोगाद् भावं प्रति; अयोगश्चातिप्रसद यस्य कस्यचिद् विशेषणत्वापत्तेः । अत उभयरूपमेव भावाभारूपतया, तद् वस्तु, इत्येवम् , प्रतिपत्तव्यम् । अन्यथैवमनभ्युपगमे, नुपपत्तेर्वस्त्वनुपपत्तेरिति ॥ - आह-एवमप्यस्तिनास्तीतिविकल्पौ स्वस्वरूपनियतौ न येते, तत्त्वतः शबलवस्तुबलोत्पत्तेरिति । उच्यते- को वा माह ?, किन्तु नेमौ स्वस्वरूपनियतावेव, क्षयोपशमभेदात्, मानोपसर्जनभावत इतरेतराक्षेपेण प्रवृत्तेरिति । उक्तं च"अयमस्तीति यो ह्येष भावे भवति निश्चयः ।
नैष वस्त्वन्तराभावसंवित्त्यनुगमादृते ॥१॥ । नास्तीत्यपि न संवित्तिर्न वस्त्वनुगमं विना ।
ज्ञानं न जायते किश्चिदुपष्टम्भनवर्जितम्" ॥२॥ इति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
