________________
स्वोपज्ञटीकासहिता।
तदन्यविविक्तताविशिष्टस्यैव संवित्तेः, तदन्यविविक्तता चाभावइति सूक्ष्मधिया भावनीयम् ।
यदप्युक्तं पूर्वपक्षग्रन्थे, संविन्निष्ठा विषयव्यवस्थितयः, न च सद्सपं वस्तु संवेद्यते, उभयरूपस्य संवेदनस्याभावादित्यादि । तदप्यसांप्रतमशोभनम् । कुत इत्याह-उभयरूपस्य संवेदनस्याभावाऽसिद्धेः कारणात्, असिद्धिरपि सदसद्रूपस्य वस्तुनो व्यवस्थापितत्वात् , तथा संवेदनस्यापि च वस्तुत्वात् , तथा युक्तिसिद्धेश्च । एनामेव दर्शयति
चाहीत्यादिना। तथाहीत्युपप्रदर्शने, संवेदनं विज्ञानम् , पुरोऽवस्थिते घटादौ विषये, तद्भावेतराऽभावाध्यवसायरूपमेव घटभावाऽघटाभावपस्विरूपमेव, उपजायते, तद्भावमात्रस्य घटभावमात्रस्य, इतराभावा
वल्याऽघटामावाननुविद्धस्य । किमित्याह- अभावापत्तितो वस्तुस्थित्याऽघटत्वेन, तदनुवेधेऽन्यासत्त्वानुवेधे सति, वस्तुस्थित्या स्वप्रतिभासिसंवेदनाजनकत्वे उभयरूपसंवेदनाजनकत्वे इत्यर्थः । किसलाह- तद्ग्रहणानुपपत्तेस्तस्योभयरूपस्य वस्तुनो ग्रहणानुपपत्तेरिबिद्यथारूपं तत् तथाऽगृह्यमाणं कथं गृहीतं नाम ? इति भावनीयम्। न चेत्यादि । न च सदसद्पे वस्तुन्युभयात्मके, सन्मात्रप्रतिभास्येव विवंदनमिति गम्यते, तत्त्वतस्तत्प्रतिभासि सदसदूपवस्तुप्रतिभासि । कुतस्याह-संपूर्णार्थाऽप्रतिभासनात् असत्त्वाप्रतिभासनेन, नरसिंहे सिंहसंवेदनवदिति निदर्शनम् , न सिंहसंवेदनं नरसिंहप्रतिभासि, एवं च बस्तुनोऽग्रहणमेवेति । न चेत्यादि। न चैतत् संवेदनम् , उभयप्रतिभासि प्रक्रमात् सदसदुभयप्रतिभासनशीलम् , न संवेद्यते किन्तु संवेद्यतएवं। युक्तिमाह-तदन्यविवक्तताविशिष्टस्यैव संवेदनान्तरविवक्तताविशिष्टस्यैव, संवित्तेः कारणात्, तदन्यविविक्तता चाऽभावस्तदखेषां तत्र, इति सूक्ष्मधिया भावनीयमुक्तनीत्यैव न ह्यसति चेतनात्वेइणुश्चेतनास्वभावो नामेत्यादिलक्षणया ।।
तदेवासहायं तदन्यविविक्तमिति चेत् , को वा किमाह?,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org