________________
२३६
अनेकान्तजयपताकात्वात् । स्वपरिकल्पनागर्भवाङ्मात्रोदितस्वभावविषयत्वे तु तत्त्व-. व्यवस्थानुपपत्तिः, अतथाविधस्वभावानामपि तथाविधस्वभावत्वाभिधानाविरोधात् । एवं च सहेतुकनाशापत्तिः, स्वहेतुपरम्परातस्तथास्वभाव एवासावुत्पन्नो भावो योऽकिञ्चित्करमपि नाशहेतुमपेक्ष्य नश्यति' इत्यपि वक्तुं शक्यत्वात्, स्वभावपर्यनुयोगासिद्धः, अचिन्त्यशक्तित्वात् ; अन्यथा त्वत्पक्षेऽपि तुल्यत्वादिति । नापि निरुद्धायाः, तस्या एवासत्वात् , असतश्वोपकाराकरणात् । न च प्रकारान्तरेणोपकारकरणं संभवति । एवं तावदाद्यपक्षे सहकारार्थाभाव इति ॥ . वहत्वित्यादि स्वहेतुपरम्परात एव सा शक्तिरधिकृता तथा स्वभावोत्पन्ना, याऽनुपकारिणमपि तदनुभवमधिकृतस्वलक्षणानुभव सहकारिणमपेक्ष्य विशिष्ट कार्य जनयत्यधिकृतविकल्पाख्यम् ; अतों न दोष इति चेत् अधिकृतः । एतदाशङ्कयाह-- न, अनुपकारिणः, तदनुभवस्य । किमित्याह- अपेक्षाऽयोगात् । तदभ्युपगमेऽनुपका रिणोऽपेक्षाऽभ्युपगमेऽतिप्रसङ्गात् ; तद्वद् विश्वापेक्षापत्तः । तत्तथाविधेत्यादि तस्याः शक्तेस्तथाविधस्वभावाधायकोऽनुपकारिणमपि तदनुभवं सहकारिणमपेक्ष्य विशिष्ट कार्य जनयतीत्येवंविधस्वभावाः धायकश्चासौ हेतुश्चेति समासः, तस्यापि; किमित्याह- अस्थानपक्षपातित्वापत्तेः नेति क्रियायोगः । उक्तं च--
"अस्थानपक्षपातश्च हेतोरनुपकारिणि ।
अपेक्षायां नियुङ्क्ते यत् कार्यमन्याविशेषतः ॥१॥" इत्यादि । स्वभावापर्यनुयोगस्य च 'न स्वभावः पर्यनुयोगमहति इत्यस्य । किमित्याह- प्रमाणोपपनस्वभावविषयत्वात् प्रतीतिसचि वस्वभावविषयत्वादित्यर्थः, स्वपरिकल्पनागर्भश्वासौ वाड्मावोदितख भावश्चेति समासः स एव विषयो यस्य स्वभावापर्यनुयोगस्य सस परिकल्पनागर्भवाङ्मानोदितस्वभावविषयस्तस्य भावस्तस्मिन् पुनरस्या भ्युपगम्यमाने, किमित्याह- तत्वब्यवस्थानुपपत्तिः। कुत इत्याही
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org