________________
२१८ .
अनेकान्तजयपताकाकत्र सन्मृद्पाऽऽकारवेदनात् , सन्मात्राद् एव एतदनुपपत्तेरतिप्रसङ्गात् , रूपमात्राद् रूप-रसादिनिश्चयापत्तेः । न च सत्त्वाऽऽकारयोरपि अभेद एव, अनेकदोषप्रसङ्गात् , तथाहि“घटसत्त्वं तावद् एकं तस्य मृद्रूपाधात्मकत्वे एकत्वहानि, तदनभ्युपगमे प्रतीतिबाधा। तथा एकत्वेऽपि कस्य असौ आकार इति वाच्यम् ?, न रूपसत्वस्य, त्वगिन्द्रियेणाऽपि ग्रहणात्। तस्य च रूपाऽविषयत्वात् तथाऽप्रतीतेः, तत्सत्त्वस्य च तत्त्वाद न स्पर्शसत्त्वस्य, चक्षुषाऽपि उपलब्धेः स्पर्शात् तत्सत्त्वभेदप्रसङ्गाद रूपेऽपि अनुगमोपपत्तेः,अन्यथा अनुभवविरोधात् ,न च उभयस स्वस्य तदेकत्वाऽयोगात् इन्द्रियसङ्करप्रसङ्गात् , लोकविरोधापत्ते असमञ्जसत्वादिति । न च तयोराकारयोर्भेद एव, तथा प्रती त्यभावात् , तत्वत उभयाऽयोगात् तत्सत्त्वैकत्वक्षतेः, तथा च अभ्युपगमविरोधादिति।। " तथा सद्व्याद्यनेकस्वभावता च वस्तुनोन्यायत एव व्यवस्थिता कथमित्याह- तथाऽनुभवसिद्धत्वाद् अवग्रहादिप्रकारेण अनुभव सिद्धत्वादिति । किं हि सत्वाद् अन्यद् अर्थान्तरभूतं द्रव्यत्वात इति चेत् ? । एतदाशङ्कयाह- प्रतीतमेतद् यत् तस्मिन् सत्त्वे गृहीतेऽपि सति कथंचिद् न गृह्यते इति, नैवंविधं किञ्चिद् या तस्मिन् गृहीतेऽपि कथञ्चिद् न गृह्यत इति, तद् अवगच्छाम ही चेत् । एतदाशङ्कयाह- किं न भवति भवतः कचिद् घटा वस्तुनि, सन्मात्रगहे सति अन्याऽग्रहो वस्त्वन्तराऽग्रहः ?, किंता वस्तु, यद् भूयः पुनः, सन्मात्रग्रहोत्तरकालं गृह्यत इति चेत् । एवं दाशङ्कयाऽऽह- ननु इति अक्षमायाम् , बालादिसिद्धं तदनुविद्धमे सन्मात्राऽनुविद्धमेव विशिष्टं मृद्रूपादि, न तद् मृद्पादि, तत्सत्त्व तः सन्मात्रसत्त्वाद्, अन्यद् एव इति चेत् । एतदाशङ्कथाह सत्यमेतद्, अन्यद् एव न किन्तु तन्मात्रमपि सन्मात्रमपि न भवति कुत इत्याह- तथा सन्मात्रत्वेन अप्रतीतेः, अप्रतीतिश्च निश्चयाऽनुभने
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org