________________
स्वोपज्ञटीकासहिता।
२०५ इन्दुद्वयादिज्ञानस्य इति प्रक्रमः भ्रान्तता । कुत इत्याह-बाधासिद्धेः तस्यैव तिमिराऽपगमे एकेन्द्वादिज्ञानभावतो बाधा। इत्यारेकानिरासाय आह-भिनेत्यादि । भिन्नौ काल-विषयौ यस्य स भिन्नकालविषयः, एवंभूतश्चासौ प्रत्ययश्च इति विग्रहस्तेन, तदभ्युपगमे बाधाऽभ्युपगमे । किमित्याह- आतप्रसङ्गात् - सर्व एवंभूतः तदन्यस्य बाधक इति अतिप्रसङ्गः । दोषान्तरमाह- कचिदित्यादिना । कचिद् मन्दमन्दप्रकाशादौ, अभ्रान्तस्याऽपि प्रक्रमाद् ज्ञानस्य, असादौ असादिविषयस्य, तदन्यतो भ्रान्ताद् ज्ञानाद् इति प्रक्रम एव । किमि स्याह-बाधोपलब्धेश्च तथा रज्जुचलनादेः सर्पज्ञाने न तदसर्पज्ञानस्य, इति नाऽलौकिकमेतद् अतो भावनीयमिति । दोषान्तरमभिधातुमाह- न चेत्यादि । न च अनर्थक्रियाकरणतोऽस्य भ्रान्तता इति वर्तते । कुत इत्याह- अप्राप्यदेशगतजलादिज्ञानेन व्यभिचाराद् इात भावितार्थमेतत् । संविमात्राऽर्थक्रियाविधाने च अस्य अनन्तरोदितज्ञानस्य । किमित्याह- इतरत्राऽपि प्रक्रमाद् इन्दुद्वयादिज्ञानेऽपि, तद्भावात् संविमात्राऽर्थक्रियाविधानभावाद्, भावश्च तथाप्रतीतेः । न चेत्यादि । न च लोकप्रतीतितोऽस्य भ्रान्तता इति प्रक्रमः । कुत इत्याह- अभ्युपगमविचारात् । यदि नामैवं सतः किमित्याह- तेन च अभ्युपगमेन, तदप्राप्तेः उक्तवद् भ्रान्तताऽप्राप्तः, तस्य च अभ्युपगमस्य, इह प्रक्रमे अधिकृतत्वात् , ततश्च ततो यत् सिद्ध्यति तत् तत्त्वम् , अतोऽन्यद् अतत्त्वमित्यलमनया एवंभूतया, होका-ऽऽगमाऽ-नुभवविरुद्धया अतिसूक्ष्मेक्षिकया । किमित्यत आहउक्तवद् यथोक्तं तथा, सर्वत्र असमञ्जसतापत्तेः, अतो जातिरियमिति तिपत्तव्या सर्वत्र तत्त्वेन । यस्तु लोकादिसापेक्षो लोका-ऽऽगमा-s. तुमवसापेक्षो वादी इति गम्यते, तस्य उक्तदोषाऽभाव इति संबन्धः । थमित्याह- एतद्भेदस्य प्रक्रमाद् भ्रान्तेतरज्ञानभेदस्य, आविद्वदङ्गगदिलोकप्रतिष्ठितत्वात् कारणात् , एतत् प्रतिष्ठितत्वं च अविगानत. तथा भ्रान्तेतरत्वेन प्रतीतेः, तथा तव्यवस्थाकारिसदागमभावाद्
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org