________________
२०४
अनेकान्तजयपताका
"
इन्दुद्वयादिज्ञानम् - आदिशब्दाद् वियत्केशज्ञानादिग्रहः, व्यवच्छेद्यमिति चेत् । एतदाशङ्कयाह- न, तस्य इन्दुद्वयादिज्ञानस्य अभ्रान्तत्वात्, एतश्चाऽभ्रान्तत्वं तल्लक्षणोपपत्तेः अभ्रान्तलक्षणोपपत्तेः, उपपत्तिश्च तस्याऽपि इन्दुद्वयादिज्ञानस्य, तत्प्रकाशकस्वभावत्वेन इन्दुद्वयादिप्रकाशकस्वभावत्वेन तादृक्फलजनन स्वभाव हे तुजत्वतश्च इन्दुर्गे द्वयादिज्ञानजननस्वभावहेतूत्पन्नत्वेन च अस्य भ्रान्तताऽसिद्धे अन्यथा एवमनभ्युपगमे, तदयोगात् इन्दुद्वयादिज्ञानाऽयोगात्, तस्त्र च इन्दुद्वयादिज्ञानस्य अनुभवसिद्धत्वात् न च बहिर्वियदा दौ, तद्विषयाऽनुपलब्ध्या इन्दुद्वयादिज्ञानविषयाऽनुपलब्ध्या कारणेन तत्सिद्धिः भ्रान्ततासिद्धि: । कुत इत्याह- तद्ग्रहणस्वभावधिया बहिस्तद्विषयग्रहणस्वभावधिया इन्दुद्वयादिग्रहणस्वभावबुद्ध्या इत्यर्थः तद्विषयानुपलब्ध्यऽसिद्धेः इन्दुद्वयादिज्ञानविषयानुपलब्ध्यसिद्धेः, ग्रहणस्वभावा हि तद् गृह्णात्येव, अन्यथा तत्स्वभावताऽयोगः अन्येत्यादि । अन्यथा अतद्ग्रहणस्वभावया धिया इति प्रक्रमः अनुपलब्धिः बहिस्तद्विषयस्य इति प्रक्रम एव इत्यन्यथानुपलब्धिस्त स्याम् । किमित्याह- तदभावाऽसिद्धेः बहिस्तद्विषयाऽभावाऽसिद्धे इन्दुद्वयाद्यभावासिद्धेरित्यर्थः । कुत इत्याह- अतिप्रसङ्गात् - पटादि ग्रहणस्वभावया धिया घटो न गृह्यत इति तस्य अपि अभावप्रसङ्गा इत्यर्थः । न चेत्यादि । न च अतैमिरिकस्याऽपि प्रक्रमात् प्रमातु तत्प्रत्ययप्रसङ्गः इन्दुद्वयादिप्रत्ययप्रसङ्गः, तदस्ति इति कृत्वा । कु इत्याह- तस्येत्यादि । तस्य इन्दुद्वयादिप्रत्ययस्य, तिमिरसहा तदन्यहेतुजन्यस्वभावत्वात् तिमिरसहायचक्षुरादिजन्यस्वभावो इन्दुद्वयादिप्रत्ययः । यदि नामैवं ततः किमित्याह- अतैमिरिकाण च प्रमातॄणाम्, तदभावात् तिमिराऽभावात्, ततश्च कारणवैकल्या कार्याऽभाव इति स्थितम् । इत्थं च एतदङ्गीकर्तव्यमित्याह- त लोकप्रसिद्धेः अमिरिकाणां तिमिराऽभावेन न इन्दुद्वयादिप्रत्य इति लोकप्रसिद्वेः । न चेत्यादि । न च वाघातः कारणात् अस्य
Jain Education International
"
For Private & Personal Use Only
"
www.jainelibrary.org