________________
खोपज्ञटीकासहिता।
२०३ एवंभूतमेतद् इति, तदात्वे आयत्यां चैतद्गोचराभ्यामविकल्पकमेतत् , स्वभावविकल्पेन तु कल्पनापोढस्वभावत्वलक्षणेन सविकल्पकमेव इति चेत् । एतदाशङ्कयाह- न, विरोधात् 'अविकल्पकं सविकल्पकं च' इति विरोधः, अन्यथा निमित्तभेदतो विरोधमन्तरेण । किमित्याहअनेकान्तवादापत्तेः। ततः किमित्याह- स्वाभ्युपगमपरित्यागाद् नेति योगः ॥ ..... एवमभ्रान्तत्वविशेषणमपि असङ्गतमेव, परनीतितो व्यव. च्छेद्याऽयोगात् । इन्दुद्वयादिज्ञानं व्यवच्छेद्यमिति चेत् । न, तस्याऽभ्रान्तत्वात् , एतच्च लक्षणोपपत्तेः तस्याऽपि तत्प्रकाशकस्वभावहेतुजत्वतश्च भ्रान्तताऽसिद्धेः, अन्यथा तदयोगात् , तस्य चाऽनुभवसिद्धत्वात् , न च बहिस्तद्विषयाऽनुपलब्ध्या तत्सिद्धिः, तद्ग्रहणस्वभावधिया . तद्विषयाऽनुपलब्ध्यसिद्धेः, अन्यथाऽनुपलब्धौ तद्भावासिद्धरतिप्रसङ्गात् । न चाऽतैमिरिकस्याऽपि तत्प्रत्ययप्रसङ्गः, तस्य तिमिरतदन्यहेतुजन्यस्वभावत्वात् , अतैमिरिकाणां च तदभावात् तथा लोकप्रसिद्धेः। न च अधातो अस्य भ्रान्तता, बाधाऽसिद्धेः भिन्नकालविषयप्रत्ययेन तदभ्युपगमेऽतिप्रसङ्गात् , कचिद् अभ्रान्तस्याऽपि असादौ तदन्यतो बाधोपलब्धेश्च । न चाऽनर्थक्रियाकरणतः, अप्राप्यदेशगतजलादिज्ञानेन व्यभिचारात् , संविन्मात्रार्थक्रियाविधाने चास्य इतरत्रापि तद्भावात् तथाप्रतीतेः, न च लोकप्रतीतितः, अभ्युपगमविचारात् तेन च तदप्राप्तेः तस्य च इहाधिकृतत्वादिति अलमनया लोकागमानुभवविरुद्धया अतिसूक्ष्मेक्षिकया उक्तवत् सर्वत्र असमञ्जसतापत्तेः । यस्तु लोकादिसापेक्षा तस्यैव तद्भेद. स्य विद्वदङ्गनादिलोकप्रतिष्ठितत्वात् अविगानतस्तथाप्रतीतेः यवस्थाकारिसदागमभावात् उक्तदोषाभाव इति ।।
एवं यथा कल्पनापोढत्वविशेषणम् , तथा अभ्रान्तत्वविशेषणमपि संगतमेव । कुत इत्याह- परनीतितो व्यवच्छेद्याऽयोगात ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org