________________
अनेकान्तजयपताका
"
अभ्युच्चयमाह- किंचेत्यादिना । किंच, समारोप व्यवच्छेदभाषाऽविशेषात् कारणात्, अनुमानविकल्पवद् इति दृष्टान्तः, कथं रूपादिविकल्पो न प्रमाणं प्रमाणलक्षणयोगेऽपि ? । एतदाशङ्कयाह समुद्भूतसमारोपव्यवच्छेदेन अभावाद् इति चेत् । नहि अयमन मानविकल्पवत् समुद्भूतसमारोपव्यवच्छेदेन भवति । एतदाश कथाह - न, इत्यादि । न कचिद् वस्तुनि, तथापि समुद्भूतसमातें पव्यवच्छेदेनाऽपि, भावदर्शनेन उत्पाददर्शनेन हेतुना, रूपादिविक ल्पस्य अविरोधात् प्रमाणत्वस्य । एतदेवाऽऽह- शुक्तिकाशकलाद वस्तुनि, रजतादिसमारोपव्यवच्छेदेन तद्भावात् शुक्तिकादिविकल्पभा वात् । नचेत्यादि । न च न सोऽपि शुक्तिका विकल्पो रूपादिविकल्प किन्तु रूपादिविकल्प एव । कुत इत्याह- तन्मात्र हेतुत्वाद् रूपाद मात्र हेतुत्वात् न च तत्त्वतः परमार्थेन, एकस्याऽपि अनुमानविक ल्पस्य रूपादिविकल्पस्य वा तदितरनाशनेन समुद्भूतसमारोपनाश नेन, अब्जसा प्रवृत्तिः । कुतो न इत्याह- नाशस्य निर्हेतुकत्वाऽभ्यु पगमात् तथा तदभावे एव समारोपाऽभावे एव तद्भावोपक् अनुमानादिविकल्पभावोपपत्तेः । इहैव परिहारान्तरमुपन्यस्यन्नाह लिङ्ग-लिङ्गिसंबन्धस्मरणादिना प्रकारेण, अप्रवृत्तेः कारणाद् शी चेत्, रूपादिविकल्पो न प्रमाणमिति प्रक्रमः । एतदाशङ्कयाह- कोड गुणे भवतो दोषोऽभिनिवेश: ?, ननु लिङ्ग-लिङ्गसंबन्धस्मरणादिप्रवृि मन्तरेण तद्भवनं गुणः । प्रस्तुतसमर्थनाय आह- वस्तुसमारोपाऽभव अस्य अनुमानविकल्पस्य उपयोगात्, न च नाऽसौ रूपादिविकल्पस्या पिवस्तुसमारोपाऽभावे उपयोगः, किन्तु अस्त्येव । कुत इत्याह- तदभा वस्तुसमारोपाभावोपयोगाऽभावे समारोपभावेन तत्प्रवृत्त्यनुपपते रूपादिविकल्पप्रवृत्त्यनुपपत्तेः, अस्ति च प्रवृत्तिरिति नानयोरनुमान विकल्प- रूपादिविकल्पयोर्विशेषः, अतः कथमनुमानविकल्पवद् रू दिविकल्पो न प्रमाणमित्याख्येयमेतत् । प्रस्तुतमाचिख्यासुराह स खल्वित्यादि । स खलु प्रक्रमाद् रूपादिविकल्पः । किमित्याह
१९६
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
:
8
www.jainelibrary.org