________________
१८४
अनेकान्तजयपताका
मन्तरेण समारोपमन्तरेणैव, प्रवृत्तिसंभवात् कारणात् , न समारोप वच्छेदार्थमपि प्रमाणान्तरप्रवृत्तिः, अनित्यत्वादिनिश्चयानामपि समापसे पव्यवच्छेदमन्तरेणैव भावप्रसङ्गादित्यर्थः । अधिकृतार्थभावनायक ऽऽह- तथाहीत्यादि । तथाहि इति उपप्रदर्शने । यद् रूपादिद नाऽनन्तरम्- अव्यवधानेन, अलिङ्ग लिङ्गरहितम् , निश्चयज्ञानं भव प्रक्रमाद् रूपादिविषयमेव, तत्कथमसति समारोपे अरूपादिविषा भवद् उत्पद्यमानम् , तद्व्यवच्छेदविषयं समारोपव्यवच्छेदविषयम् , नै समारोपाभावेन तब्यवच्छेदाऽयोगादिति ॥
स्यादेतद्, असमारोपविषये भावात् तद्व्यवच्छेदविषयम् यत्र हि अस्य समारोपो भवति यथा स्थिरः सात्मक इति का न तत्र निश्चयो भवति, तद्विवेक एव चान्यापोह इति तर्दा तन्मात्राऽपोहगोचरमेव,न वस्तुस्वभावनिश्चयात्मकमिति । एतदा यत्किञ्चित् , वाङ्मात्रत्वात् ॥
स्यादेतद् असमारोपविषये भावात् तब्यवच्छेदविषयमितिः समारोपस्य विषयः समारोपविषयः न समारोपविषयोऽसमारो विषयः तस्मिन् समारोपशून्य इत्यर्थः, भावाद् उत्पत्तेः कारणा अधिकृतनिश्चयज्ञानस्य, तद्व्यवच्छेदविषयीमति । एतद्भावना वाह- यत्र पदार्थे, हिशब्दोऽवधारणे, अस्य पुरुषस्य, समारो भवति, यथा स्थिरः सात्मक इति वायं पदार्थः । न तत्र निश्वर भवति अनित्यत्वादिनिश्चयस्तद्याथात्म्यविषयः, तद्विवेक एव । समारोपविवेक एव च, अन्यापोहः तद्व्यवच्छेदः, इति एवम् , तदा अधिकृतनिश्चयज्ञानम् , तन्मात्रापोहगोचरमेव समारोपापोहमात्रगोच मित्यर्थः । न वस्तुस्वभावनिश्चयात्मकं न स्वलक्षणनिश्चायकमिति के ऽर्थः । एवं पूर्वपक्षमाशङ्कयाह- एतदपि यत् किञ्चिद् असारम् , कुर इत्याह- वाङ्मात्रत्वात् , वाच्याऽर्थशून्यत्वात् ।।
यत्तावदुक्तम्-"असमारोपविषये भावाद्" इत्यत्र समारी पाभावेऽम्य उत्तिरुक्ता. अयं च समारोपाभावो यदि प्रसज्ज्य
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org