________________
१५४
अनेकान्तजयपताका
धर्मता, इति वचनप्रामाण्याच्च, इत्येवम, अनेकधर्मकं वस्तु । एते. सर्व एव वस्तुनोऽनेकविज्ञानाद्युपाधिभेदभिन्ना स्वभावहेतुभेदाई गमकाः, तथाहि- अनेकविज्ञानजनकत्वं तत्स्वभावः, स च कथा तद्भिनयानेकधर्मकतया व्याप्तः, अन्यथा ततस्ततोऽन्यत्वाद्यभावः।। शेषेष्वपि हेतुषु भावनीयमिति ॥ . इह च ज्ञानावरणाद्याच्छादितश्छमस्थः प्रमाता, बोधी शेषदर्शनात् , तस्याहेतुकत्वेऽप्ययोगात् , सदाभावादिप्रसङ्गा बोधमात्रस्याहेतुत्वात् , भेदकाभावे विशिष्टत्वाभावात् , न्यायत ऽतिप्रसङ्गात् । तद्भावे च तस्यैवावरणत्वात्ः इति तथाविधनयन टलादिकल्पं तज्ज्ञानविशेषकारि विरुद्धचेष्टादिनिमित्तं ततोऽन्य तदिति तत्त्ववादः। क्षयोपशमभावश्चास्य कालपरिणत्या विशि नुष्ठानतश्च तत्तत्स्वभावतया नयनपटलादिहासरूपः प्रतिप्राण्ये यथोचितं तथाविधचित्रावबोधलिङ्गावसेयः । तस्मिंश्च सति तत्स मर्थ्यत एव विषयस्य तज्ज्ञेयत्वपरिणतिभावात् , विषयिणो तज्ज्ञातृत्वपरिणत्युपपत्तेः, उभयोस्तथास्वभावत्वात् , अन्या तदनुपपत्तेः,अतिप्रसङ्गात् ,नयनपटलादिहास इव स्थूरावबोधा तदानुरूप्यत आविद्वदङ्गनासिद्धं तथाविधवस्तुग्राह्येवाऽव हावायधारणारूपं मतिज्ञानसंज्ञितमिन्द्रियज्ञानमुपजायते. "तi न्द्रियानिन्द्रियनिमित्तम्" इति वचनात् ।।
इह चेत्यादि । इह चानेकधर्मके वस्तुनि, जगति वा । किमित्याए ज्ञानावरणाद्याच्छादितः तत्पुद्गलप्रतिबद्धसामर्थ्यः, छद्मस्थः प्रमा प्राणी । कुत एतदेवमित्याह- बोधविशेषदर्शनात बोधभेदोपलने इह वस्तुनि तस्य बोधविशेषस्य, अहेतुकत्वे सति, अयोगात् , अयोग सदाभावादिप्रसङ्गात् । आदिशब्दादभावग्रहः । बोधमात्रस्याऽहेतुत्वे “बोधविशेष प्रति, भेदकाभावे तदन्यवस्त्वभावे, विशिष्टत्वाभाद - बोधमात्रस्य, न्यायतोऽतिप्रसङ्गात् सर्वबोधविशिष्टत्वापत्त्या । तर च भेदकभावे च, तस्यैव भेदकस्य, आवरणत्वात, इत्येवं, तथा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org