________________
१५०
अनेकान्तजयपताका
प्लवश्च तत्तत्स्वभावत्वात् तस्य विप्रकर्षादेः तत्स्वभावत्वादुपप्लक जननस्वभावत्वात् । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह-अन्यथा तदनुपपत्ते अन्यथैवमनभ्युपगमे, तदनुपपत्तरुपप्लवानुपपत्तेः, न ह्यसावन्यनिमित्तोऽनिमित्तो वेति भावनीयम् । मूलसाध्य एव हत्वन्तरमाह- ततस्ततोऽन्यत्वाच्च । ततस्ततः सजातीयेतरादेर्विचित्राद् वस्तुनः, अन्यत्वाच भिन्नत्वाच कारणात् , अनेकधर्मकं वस्त्विति । यदि नामैवं ततः किमि त्याह- स्वभावभेदेन व्यावृत्तेः ततस्ततः । किमित्येतदेवमित्याहअन्यथा एवमनभ्युपगमे, स्वभावभेदमन्तरेण ततस्ततो व्यावृत्त्यभ्यु. पगम इत्यर्थः, तदेकत्वप्रसङ्गाद् व्यावय॑मानैकत्वप्रसङ्गात् । प्रसङ्गश्च तदन्यत्वहेतुत्वेनाविशेषात् तस्य वस्तुनो व्यावृत्तिमतः अन्यत्वहतुत्वेन अविशेषाद् व्यावय॑मानानाम् ; तद्धि तेभ्योऽन्यत्, तदन्यत्वस्य च त एव हेतवः, यदेव चैकमपेक्ष्य तदन्यत्वं तदेवापरमपि, न चैतन तदभेदमन्तरेणेति हृदयम् । किमनेन कल्पितेनेत्याशङ्कानिरासा याह- अन्यत्वस्य चाकल्पितत्वात् तस्य व्यावृत्तिमतो व्यावत्व मानेभ्यः । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह- कल्पितत्वे तदन्यत्वस तेभ्यः, तत्त्वतः परमार्थतः, तदभावापत्तेस्तस्य व्यावृत्तिमतोऽभावाप त्तेः, व्यावय॑मानाऽनन्यत्वेन 11 . खहेतुत एव तत्तदन्येभ्योऽन्यत्वकस्वभावं भवतीति चेत् न, पटान्यत्वैकस्वभावान्यत्वे पटवत् कटादीनां तद्भावापत्ते तथास्वभावादन्यस्वभावत्वात् , अचित्रस्यानेकान्यत्वैकत्वायो तचित्रतयकान्तैकत्वाभावात् , पारम्पर्येणानेकजन्यजनकत्वास अन्यथा तद्भावासिद्धेः, परम्पराहेतुतोऽपि भावात् , तथाविधत द्भावभावित्वोपपत्तेः, पुष्कलस्य चानन्तरेणाप्ययोगात् , तदा द्भावाभावादिति । अनन्तरजन्यत्वमेव परम्पराजन्यत्वमिति चेत न, परम्पराजनकानामनन्तरजनकत्वायोगात् , तत्स्वभावादि दात् , तद्भेदेन च तत्तजनकत्वे न तदेव तत् ।। - पराभिप्रायमाह-वहेतुत एव तद् वस्तु प्रस्तुतम् ; तदन्येभ्यो व्या
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org