________________
खोपज्ञटीकासहिता।
१३९ महस्य क्षणिकस्वात् । जात्यादिभेदेऽपीहादः सविकल्पत्वेन, अदिशब्दात् प्रतिभासग्रहः, तदितरवैकल्यात् प्रदीर्घस्थूरोपयोगरूपवैकल्यादिति । या चेत्यादि । या च युगपद्रोचरीभूतविषयेन्द्रियवतः प्रमातुः, अविच्छेदेन सर्वोपलब्धिरुक्ता पूर्वपक्षग्रन्थे, साऽसिद्धा । कुत इत्याह- द्रव्यन्द्रियविषययोगेऽपि निर्युपकरणरसादिसंबन्धेऽपि, अर्वाग्दर्शिनः प्रमातुः, प्रतिबन्धकसामर्थेन हेतुना कर्मसामर्थेन, तावतां विज्ञानानां षण्णाम् , एकदैकस्मिन् काले,अनुदयात्.अनुत्पादात्, अनुदयश्च तथाननुभूतेः एकदाभावेनाननुभूतेः । अननुभूतिश्च प्रतीत्यभावात् । प्रतीत्यभावश्च युक्त्यनुपपत्तेः । युक्त्यनुपपत्तिश्च उपादा. नायोगात् । उपादानायोगश्च एकोपादानतोऽनेकासिद्धेः स्वतः परतश्च । भिन्नोपादानवे तेषां षण्णामत्यन्तभेदेन सन्तानान्तरवदनुसन्धानायोगात् 'मया रूपं दृष्टं, शब्दः श्रुतः 'इत्यनुसंधानायोगात् । अस्य चानुसन्धानस्यानुभवसिद्धत्वात् । यदि नामैवं ततः किमित्याह- एवं च 'क्रमपक्षेऽप्यक्रमस्यैव दर्शनात्' इत्ययुक्तं पूर्वपक्षोक्तम् । कुत इत्यहसथाननुभवात् । अक्रमदर्शनेनाऽननुभवात् । अननुभवश्व एकदैकज्ञानसंवेदनात्, इति कल्पनान्तरबाधिका युक्तिः । अत एवाहकालसौम्यविभ्रमतः कारणात् , तथाऽप्रतीतेः एकदैकशानसंवेदनत्वेनाऽप्रतीतेः, विभ्रमाद् युगपत्प्रवृत्तरित्यर्थः ॥ .. किश्च, कुतोऽयममीषामत्यन्तभेदे युगपत्सर्वानुभव इत्यवगमः ? , न तेभ्य एव, प्रत्यर्थनियतत्वात् इतरेतरानवगमात् , अवगमे स्वरूपहानिप्रसङ्गात् , ज्ञानान्तरालम्बनत्वापत्तेः, तस्यापि चायोगात् , युगपद्भावात् , प्रतिबन्धविरहात् , इतरेतरालबनत्वानुपपत्तेः, युक्तिभिरयोगात् , स्वभावभेदप्रसङ्गात् , तथा च तदयोगादिति । न चान्यतः, एकस्य तदालम्बनत्वाभावात , तेषां भिन्नजातीयत्वात् । अत एवैकाकरणादतदुत्पन्नात् तत्परिच्छित्यसिद्धेः, तदाकारत्वायोगात्, योगेऽपि प्रेचकरूपतापत्तेः, तत्सारूप्याभावात् ,तेषामसङ्कीर्णत्वात् ,एवमप्यवगमेऽतिप्रसङ्गात ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org