________________
१२८
अनेकान्तजयपताका
ऽप्यधिकृतविकल्पः,तत्पूर्वक एव विवक्षितकविषयाविकल्पपूर्वक एव,इति चेत् । एतदाशङ्कथाह-कथमनयोः अविकल्पविकल्पयोः,युगपवृत्तिः। प्रबन्धापेक्षयेति चेद् युगपद्वृत्तिः । एतदाशङ्कयाह- कथमित्यादि। कथं केन प्रकारेण, आधं च तदविकल्पं चेति विग्रहस्तस्मात उभयजन्म सविकल्पाविकल्पजन्म । तत्तदित्यादि । तस्याद्याविक, ल्पस्य, तत्स्वभावत्वात् सविकल्पाविकल्पजननस्वभावत्वादुभयजन्म। इति चेत् । एतदाशङ्कथाह- कथं कारणभेदो भेदहेतुः कार्याणामिति शेषः, नैव, तदभावेऽपि तद्भेदसिद्धेरित्यभिप्रायः । यदि न कारणभेदो भेदहेतुः, ततः को दोष इति चेत् । एतदाशङ्कथाह- प्रधानादीनाम् । आदिशब्दात् परमपुरुषग्रहः,अनिषेधप्रसङ्गो दोषः,ते प्रधानादयः, तथा भावजनकास्तथाभावेन तत्तथाभवनलक्षणेन जनका महदादेरिति चेत्। एतदाशङ्कथाह- ततः को दोष इति वाच्यम् । नैकस्मादनेकजन्म तत्तद्भावेन दोष इति चेत् । एतदाशङ्क्याह- कथं न एकस्मादनेक जन्म ?। तत्तत्स्वभावत्वेन तस्य प्रधानादेस्तत्स्वभावत्वेन, तथाभावतो ऽनेकजन्मस्वभावत्वेनेत्यर्थः, संक्रान्त्या हेतुभूतया, तत्तद्भावेन तदयुक्तेन स्तत्तत्स्वभावत्वायुक्त कस्मादनेकजन्मेति चेत् । एतदाशङ्कयाह- तदा भावे संक्रान्त्यभावे, तदेकान्तनिवृत्त्या तयुक्तिस्तत्तत्स्वभावत्वयुक्तिः इत्यद्भुतमाश्चर्यमेतत् । ततः कारणात् , असद्भावादसतो भावेन, अन द्भुतमनाश्चर्यमिति चेत् । एतदाशङ्क्याह- तत्तथाभावतः तस्य कारणस्य तथाभावेन कार्यभावेन, अभवदेकस्मादनेकमसद् भव तुच्छातुच्छप्रतिपत्त्या, इत्यद्भुतमेवेति परिभाव्यतामेतत्, न ह्यसत् सई भवति, अतिप्रसङ्गादित्यभिप्रायः ॥ - न चानयोः स्वभावभेद एव, तत्त्वत एकविषयत्वात्, विकल्प स्यापि पारम्पर्येण तद्वस्त्वालम्बनत्वात्, तदुत्थज्ञानोपादानत्वात् तत्स्वभावानुकारातिरेकेण तदुपादानत्वायोगात् । न च तदती तमित्यनालम्बनम्, अविकल्पस्यालम्बनत्वात् । न च तद्भाव काले तद्भावः, तदसदुदयाभ्युपगमात् । न चैवमपि न तदतीतता तदा तदसत्त्वेन तदुपपत्तेः। न च तदाकारतादिना भेदः, द्वयोरी
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org