Uttara Purana

SR No.: 002728
Original Sutra Author: Gunbhadrasuri
Author: Pannalal Jain
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Publication Year: 2000
Total Pages: 738
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Mythology
File Size: 20 MB

Page 204

महापुराणे उत्तरपुराणम्
श्रुत्वा धर्म व्रतैः सार्द्धमुपवासांश्च संविदा । समग्रहीष्टां नौ दृष्ट्वा कदाचित् त्रिपुराधिपः ॥ १४ ॥ मनोहरवनेऽगच्छत् सहवज्राङ्गदः खगः । कान्तया वज्रमालिन्या समासक्तमतिस्तदा ॥ १५ ॥ पुरीं प्रापय्य कान्तां स्वां सहसा पुनरागतः । गृहीत्वाssवां व्रजन्नाशु निजाभिप्राय वेदिनीम् ॥ १६ ॥ आगतामन्तरे दृष्ट्वा दूरात्तां वज्रमालिनीम् । त्यक्त्वा वेणुवने भीत्या तस्याः स्वपुरमीयिवान् ॥ १७ ॥ आवां संन्यस्य तत्रैव सौधर्मेन्द्रस्य शुद्धधीः । व्रतोपवासपुण्येन देवी नवमिकाभवम् ॥ १८ ॥ त्वं च देवी कुबेरस्य रत्याख्या समजायथाः । अन्योन्यमवगत्यैत्य नन्दीश्वरमहामहम् ॥ १९ ॥ अथ मन्दरपर्यन्तवने निर्जन्तुके स्थितम् । चारणं धृतिषेणाख्यं समाश्रित्य प्रणम्य 'तम् ॥ २० ॥ आवामप्रश्नयावेदं कदा स्यान्मुक्तिरावयोः । इत्यथो मुनिरप्याह जन्मनीतश्चतुर्थंके ॥ २१ ॥ अवश्यं युवयोर्मुक्तिरिति तस्मान्महामते । सुमते नाकिनां लोकात्त्वां बोधयितुमागता ॥ २२ ॥ इत्यवोचत्तदाकर्ण्य सुमतिर्नाम सार्थकम् । कुर्वती पितृनिर्मुक्ता प्रात्राजीत्सुव्रतान्तिके ॥ २३ ॥ अ कन्यकाभिः शतैः सार्द्धं सप्तभिः सा महातपाः । त्यक्तप्राणानते कल्पे देवोऽभवदनूदिशे ॥ २४ ॥ आधिपत्यं त्रिखण्डस्य विधाय विविधैः सुखैः । प्राविशत्केशवः पापात् प्रान्ते रत्नप्रभां क्षितिम् ॥ २५ ॥ तच्छोकात्सीरपाणिश्व राज्यलक्ष्मीं प्रबुद्धधीः । प्रदायानन्तसेनाय यशोधरमुनीश्वरात् ॥ २६ ॥ आदाय संयमं प्राप्य तृतीयावगमं शमी । त्रिंशविससंन्यासादच्युताधीश्वरोऽभवत् ॥ २७ ॥ धरणेन्द्रात् पितुर्बुध्वा प्राप्तसम्यक्त्वरत्नकः । संख्यातवर्षैः प्रच्युत्य नरकाद् दुरितच्युतेः ॥ २८ ॥
१७६
तथा अनन्तश्री नामकी दो पुत्रियां उत्पन्न हुई थीं। किसी एक दिन हम दोनोंने सिद्धकूटमें विराजमान नन्दन नामके मुनिराज से धर्मका स्वरूप सुना, व्रत ग्रहण किये तथा सम्यग्ज्ञानके साथ-साथ अनेक उपवास किये। किसी दिन त्रिपुरनगरका स्वामी वज्राङ्गद विद्याधर अपनी वज्रमालिनी स्त्रीके साथ मनोहर नामक वनमें जा रहा था कि वह हम दोनोंको देखकर आसक्त हो गया । वह उसी समय लौटा और अपनी स्त्रीको अपनी नगरीमें भेजकर शीघ्र ही वापिस आ गया। इधर
हम दोनोंको पकड़कर शीघ्र ही जाना चाहता था कि उधरसे उसका अभिप्राय जाननेवाली वज्रमालिनी आ धमकी । उसे दूरसे ही आती देख वस्त्राङ्गद डर गया अतः वह हम दोनोंको वंश - वनमें छोड़कर अपने नगरकी ओर चला गया ।। १२-१७ ॥ हम दोनोंने उसी वनमें संन्यासमरण किया । जिससे शुद्ध बुद्धिको धारण करने वाली मैं तो व्रत और उपवासक पुण्यसे सौधर्मेन्द्रकी नवमिका नामकी देवी हुई और तू कुबेरकी रति नामकी देवी हुई । एक बार हम दोनों परस्पर मिलकर नन्दीश्वर द्वीपमें महामह यज्ञ देखने के लिए गई थीं वहाँ से लौटकर मेरुपर्वतके निकटवर्ती जन्तुरहित वनमें विराजमान धृतिषेण नामक चारणमुनिराज के पास पहुँची थीं और उनसे हम दोनोंने यह प्रश्न किया था कि हे भगवन्! हम दोनोंकी मुक्ति कब होगी ? हम लोगोंका प्रश्न सुननेके बाद मुनिराजने उत्तर दिया था कि इस जन्मसे चौथे जन्ममें तुम दोनोंकी अवश्य ही मुक्ति होगी । हे बुद्धिमती सुमते ! मैं इस कारण ही तुम्हें समझानेके लिए स्वर्गलोकसे यहाँ आई हूं ॥ १८-२२ ।। इस प्रकार उस देवीने कहा । उसे सुन कर सुमति अपना नाम सार्थक करती हुई पितासे छुट्टी पाकर सुव्रता नामकी आर्थिक के पास सात सौ कन्याओंके साथ दीक्षित हो गई। दीक्षित हो कर उसने बड़ा कठिन तप किया और आयुके अन्तमें मर कर आनत नामक तेरहवें स्वर्ग के अनुदिश विमान में देव हुई || २३-२४ ॥
इधर अनन्तवीर्यं नारायण, अनेक प्रकारके सुखोंके साथ तीन खण्डका राज्य करता रहा और अन्त में पापोदयसे रत्नप्रभा नामकी पहिली पृथिवीमें गया ।। २५ ।। उसके शोकसे बलभद्र अपराजित, पहले तो बहुत दुःखी हुए फिर जब प्रबुद्ध हुए तब अनन्तसेन नामक पुत्रके लिए राज्य देकर यशोधर मुनिराज से संयम धारण कर लिया। वे तीसरा अवधिज्ञान प्राप्तकर अत्यन्त शान्त हो गये और तीस दिनका संन्यास लेकर अच्युत स्वर्गके इन्द्र हुए ।। २६-२७ ।। अपराजित और १ ताम् ल० । २ प्रब्राजीत् ल० । ३ कम्पकालिशतैः ल० । ४ लब्ध्या म०, ल० ।

Translation AI Generated

In the Mahapurana, the Uttara Purana,
Having heard about Dharma and vows, along with fasts,
Seeing the nine auspicious things together,
The lord of Tripura, Vajrangad, perhaps... (14)
Went to the beautiful forest, along with his wife Vajramalini,
His mind was attached to her beauty. (15)
He reached the city and sent his beloved wife back,
He quickly returned, taking her, intending to go to his own place. (16)
Seeing Vajramalini coming from afar,
He left them both in the bamboo forest out of fear, and went to his own city. (17)
We both renounced the world there,
With pure intellect, I became the ninth goddess of Saudharmendra,
Through the merit of vows and fasts,
And you became the goddess Rati of Kubera. (18)
Recognizing each other, we went to the great Mahāmahā Yajña in Nandishvara. (19)
Then, we went to the forest near Mount Mandara, devoid of any living beings,
And took refuge in the Charana Muni, Dhritiṣeṇa, and bowed to him. (20)
We asked him, "When will we attain liberation?"
The Muni replied, "In the fourth birth from this one,
Your liberation is certain.
O wise Sumati, I have come from the world of the gods to enlighten you." (21-22)
Hearing this, Sumati, making her name meaningful,
Took leave from her father and was initiated by Suvrata,
Along with seven hundred maidens. (23)
After initiation, she performed severe austerities,
And at the end of her life, she died and became a deity in the celestial chariot of the thirteenth heaven, Ananta. (24)
Anantavirya Narayana ruled over the three realms with various pleasures,
And finally, due to the accumulation of sins, he went to the first earth, Ratnaprabha. (25)
Balabhadra, the undefeated, was deeply saddened by this,
But when he regained his composure, he gave the kingdom to his son Ananta Sena,
And took initiation from the Muni Yaso dhara. (26)
He attained the third stage of knowledge,
And after a thirty-day renunciation, he became the lord of Acyuta heaven. (27)
Having learned from his father, Dharanendra,
He obtained the jewel of right faith,
And after a certain number of years, he was freed from the hell of evil deeds. (28)