Page Text
________________
३९६
तत्वार्थाधिगमसूत्रम्
[ अध्यायः १०
निष्ठा । बुध्यतेरकर्मकत्वात् सुप्तविबुद्धवल्लोके प्रयोगदर्शनादकर्मकत्वम् । बुध्यत इति बुद्ध:, ज्ञानस्वभाव इत्यर्थः । केवलज्ञानेन सर्वं जानीत इति सर्वज्ञः । केवलदर्शनेन सर्वं पश्यतीति सर्वदर्शी | रागद्वेषमोह जिज्जिनः । केवली केवलज्ञानदर्शनसम्भवात् । तत उत्पन्नकेवलज्ञानः प्रतनूनि - स्वल्पानुभावानि शुभविपाकानि च प्रायश्चत्वारि कर्माण्यवशेषाणि यस्य वेद्याऽऽयुनम-गोत्राणि स चायुषः कर्मणः संस्कारवशात्, प्रतिक्षणमनुवृत्तिः संस्कारः, तद्वशाद् विहरति भव्यजनकुमुदवनबोधनाय शीतरश्मिरिव कदाचिद् ध्याति विहरति तिष्ठन्नपि वा । विविधं रजो हरतीति विहरति ॥ २ ॥
ततोऽस्य विहरत उक्तेन विधिना आयुष्ककर्मपरिसमाप्तावितराण्यपि त्रीणि कर्माणि क्षीयन्ते । अतः --
सूत्रम् - कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्षः ॥ १०-३ ॥
टी० - कृत्स्नं सम्पूर्ण निरवशेषं ज्ञानावरणाद्यन्तरायपर्यवसानमष्टविधं मूलप्रकृतिवाच्य, उत्तरप्रकृतीनां तु द्वाविंशत्युत्तरं शतम् । एतत् कृत्स्नं कर्म तस्य क्षयः - शाटः आत्मप्रदेशेभ्योsपगमः । कर्मराशेर्मोक्षः, आत्मनः स्वात्मावस्थानमिति ॥
भा०- - कृत्स्नकर्मक्षयलक्षणो मोक्षो भवति ।
टी० - कृत्स्नकर्मक्षयलक्षण इत्यादि भाष्यम् । कृत्स्नकर्मक्षयो लक्षणं यस्य मोक्षस्य । कृत्स्नकर्मवित्या आत्मा मुक्त इति लक्ष्यते । स एव मोक्षः सकलकर्म विमुक्तस्य ज्ञानदर्शनोपयोगलक्षणस्यात्मनः स्वात्मन्यवस्थार्न मोक्षः, न पुनरात्माभाव एव । परिणामिनो निरन्वयनाशे न तेदुपपत्तिदृष्टान्तौ परिणामित्वादेव ज्ञानाद्यात्मा न सोऽभावः । स च कर्मणामपगमः क्रमेणामुनेति दर्शयति
भा०- पूर्व क्षीणानि चत्वारि कर्माणि पश्चाद् वेदनीय- नाम- गोत्रा - ssयुष्कक्षयो भवति । तत्क्षयसमकालमेवौदारिकशरीरवियुक्तस्यास्य जन्मनः प्रहाणम् । हेत्वभावाच्चोत्तरस्याप्रादुर्भावः । एषाऽवस्था कृत्स्नकर्मक्षयो मोक्ष इत्युच्यते ॥ ३ ॥
किञ्चान्यत्
टी० – केवलज्ञानोत्पत्तेः प्राक् पूर्वं मोहनीयज्ञानदर्शनावरणान्तरायाख्यानि चत्वारि धातिकर्माणि क्षीणानि । ततः केवलज्ञानोत्पत्तिः पश्चाद् वेदनीय- नाम- गोत्रा ऽऽयुष्कक्षयो भवतीति । केवलज्ञानोत्पादात् पश्चाद्वेदनीयादीनि चत्वारि कर्माणि क्षयं प्रतिपद्यन्ते भवधारणीयानि । तत्र का प्रकृतिः क गुणस्थाने क्षीणेति प्रपश्चेन प्रदर्श्यते - अविरतसम्यग्दृष्टि-देशयति-प्रमत्ताप्रमत्तस्थानानामन्यतमस्थाने मोहनीयप्रकृतयः सप्त क्षीणाः, अनन्तानुबन्धिनश्चत्वारः सम्यक्त्व-मिथ्यात्व-तदुभयानि च । अतोऽनिवृत्तिस्थाने मोहनीयप्रकृतयो विंशतिः क्षीणाः,
१' तदुत्पत्ति' इति पाठः ।
Jain Education International
समा
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002716 |
| Book Title | Tattvarthadhigamsutram Part 2 |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Jivanchandra Sakarchandra |
| Publication Year | 1929 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 12 MB |