Page Text
________________
सूत्र २० ]
न्स्वोपज्ञभाष्य–टीकालङ्कृतम्
१०३
डी० - तद्यथेत्यनेन सम्बन्धमाचष्टे । यथा तदेतदतिचांरजातं क्रमेण व्रतादिषु सम्बध्यते संप्रति तथोच्यते । प्राक् तावत् स्थूलप्राणातिपातव्रतमुक्तं तस्यामी पञ्चातिचारा भवन्तीति निर्दिशति
स्थूलप्राणातिपातविरमणव्रतस्यातीचाराः
पञ्च
सूत्रम् — बन्ध-वध-च्छविच्छेदाऽतिभारारोपणाऽन्नपाननिरोधाः ॥ ७–२० ॥
टी० - तत्र बन्धनं बन्धः - संयमनं रज्जुदामका दिभिः, हननं वधः - ताडनं कशादिभिः, छविः - शरीरं त्वग् वा तच्छेदः - पाटनं द्विधाकरणं, भरणं भारः- पूरणं अतीव - बाढ सुष्ठु भारोऽतिभारस्तस्यारोपणं-स्कन्धपृष्ठादिस्थापनमतिभारारोपणम्, अन्नं अशनादि, पानं पेयमुदकादि तयोरदानं निरोधः । सर्व एव कृतद्वन्द्वा निर्दिष्टाः स्थूलप्राणातिपातविरतेरतीचाराः ॥
भा० - सस्थावराणां जीवानां बन्धवधौ त्वक्छेदः काष्ठादीनां पुरुषहस्त्यश्वगोमहिषादीनां चातिभारारोपणं तेषामेव चान्नपाननिरोधः अहिंसात्रतस्यातिचारा भवन्ति ॥ २० ॥
टी० - सस्थावराणामित्यादि । त्रस्यन्तीति त्रसाः - द्वित्रिचतुःपञ्चेन्द्रियाः । तिष्ठन्तीति स्थावराः - स्थानशीला वृक्षादयो यथासम्भवमायोज्याः । द्रव्यभावप्राणैरजीवन् जीवन्ति जीविष्यन्ति चेति जीवाः तेषां त्रसस्थावराणां जीवानां बन्धवधौ, तत्र बन्धः शङ्खपिपीलिकादीनामपि सम्भवति । स च प्रायो निष्प्रयोजन इति नानुष्ठेयोऽणुव्रतिना, उत्सर्गतो गृहिणा तादृशान्येव द्विपदचतुष्पदादीनि परिग्राह्याणि यान्यवद्धान्येवाssसते, असम्भवात् तादृशामन्यत्र बन्धः सप्रयोजनः सोऽपि सौंपेक्षः, दयावता नातिगाढमूढग्रन्थिः कार्यो दुर्विनीत पुत्रकदासीदाससेवकादीनां गोमहिषी तुरंगकरिकरभादीनां वा । वधोऽप्येवमेव द्विपदादिविषयो विकल्प्यः । प्राक् तावद् भीतपरिषक्तेनैव भवितव्यमगारिणा । समुत्पनप्रयोजनस्तु सापेक्षो निर्दयप्रहारान् परिहरन् कशादिभिर्वयोऽपेक्षया कर्णवलनचपेटादिभिश्च साधयेत् । तथा निष्प्रयोजनः छविच्छेदः परिहार्य एव, तदाह-त्वक्छेदः काष्ठादीनामिति । काष्ठशब्देन वृक्षपरिग्रहः, वृक्ष आदिरेषामिति, आदिग्रहणाद् भूमितेजः करकद्विपदचतुपदपरिग्रहः । सप्रयोजनस्तु सापेक्षः कर्णपाटनाङ्कनादिरङ्गुलि संदेशक श्रवणनासिकाच्छेदो वा मनाग् भयजननाय तस्करादीनामिति । पुरुषेत्यादि । पुरुषादयः कृतद्वन्द्वा: । आदिग्रहणात् खरकरभमेषच्छागपरिग्रहः । यथासम्भवं वा, एषामतिभारारोपणमतिचारः, उत्सर्गतो
१' चारक्रमेण ' इति ङ-पाठः । ४' क्षयोपेक्षया ' इति ङ-पाठः ।
Jain Education International
२ ' व्युत्सर्ग' इति ग-पाठः ।
For Private & Personal Use Only
३ ' सापेक्षात् ' इति ङ-पाठः
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002716 |
| Book Title | Tattvarthadhigamsutram Part 2 |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Hiralal R Kapadia |
| Publisher | Jivanchandra Sakarchandra |
| Publication Year | 1929 |
| Total Pages | 472 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 12 MB |